"Τσιγάρο βάρ;" είναι ο τίτλος ενός εκ των 48 μικρών ιστοριών που γενναιόδωρα, δεξιοτεχνικά, με τρυφερότητα, ευαισθησία, ενσυναίσθηση, με γήινα χρώματα και με αξιοθαύμαστη οικονομία λόγου έγραψε και μας χάρισε ο Σπύρος Κιοσσές. "Τσιγάρο βάρ;" και ο τίτλος της παρούσας συλλογής διηγημάτων που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.
Και μια σύντομη σκέψη, εδώ, στην εισαγωγή, για την ακαταμάχητη γοητεία της μικρής φόρμας και για το γεγονός ότι στη χώρα μας διαθέτουμε εξαίρετους τεχνίτες μικρού μήκους ιστοριών που βγαίνουν νικητές στη μάχη με τις υψηλότατες απαιτήσεις της κατασκευής ευσύνοπτων αλλά περιεκτικών μικρών πεζών.
Έτσι λοιπόν, εδώ έχουμε μια συλλογή 48 αδαμάντινων διηγημάτων, σφιχτοδεμένων, ολιγόλογων, καλοδουλεμένων, όπου τίποτα απολύτως δεν περισσεύει. 48 θαυμάσια δείγματα μικρής φόρμας, ιστορίες της μιας ανάσας, μιας ξαφνικής βροχής, μιας αιώνιας μνήμης. 48 μικρά γλυπτά από λέξεις που σχηματίζουν ανθρώπων στιγμές, χαρακιές, φιλοδοξίες, απογοητεύσεις, δρόμους, αγώνες, τσιγάρα, ζωή χολή και ζωή μέλι, νάρκες και ανθούς. Κάποιες από τις ιστορίες, είτε στην αρχική τους μορφή είτε κατόπιν επεξεργασίας, έχουν δημοσιευτεί σε έντυπα και ηλεκτρονικά περιοδικά ενώ κάποιες άλλες γράφτηκαν πιο πρόσφατα και, όλες μαζί, μια εκλεκτή σοδειά, συλλέχθηκαν κι έγιναν κορμός, φύλλωμα κι ανάσα σε αυτόν τον καλαίσθητο τόμο.
Γεννημένος στη Θράκη, ο Σπύρος Κιοσσές εμφανίστηκε επίσημα στον λογοτεχνικό χάρτη το 2018 με την ποιητική του συλλογή "Το κάτω κάτω της γραφής", από τις εκδόσεις Μελάνι.
Απόφοιτος του τμήματος Φιλολογίας του ΑΠΘ, αναπληρωτής καθηγητής Θεωρίας της Λογοτεχνίας και Δημιουργικής Γραφής στο τμήμα Γλωσσικών και Διαπολιτισμικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, έχει συμμετάσχει σε συλλογικά έργα ενώ επιστημονικά, λογοτεχνικά και κριτικά άρθρα του έχουν δημοσιευτεί στον περιοδικό και ημερήσιο Τύπο.
Το 2022, από τις εκδόσεις Μεταίχμιο, κυκλοφόρησε η εξαιρετική νουβέλα του "Τα πρωτοβρόχια", μια μικρή ιστορία ενηλικίωσης ενός αγοριού μέσα από εμπειρίες, γεγονότα, απώλειες, παθογένειες, αποσιωπήσεις, πίκρες και χαρές, ανθρώπινες καταιγίδες, έτσι όπως τα βιώνει ζώντας στην ελληνική ύπαιθρο, σε μια μικρή πόλη της Θράκης.
Ο άξιος ποιητής - συγγραφέας - διδάκτωρ Λογοτεχνίας και ερευνητής της δημιουργικής γραφής, Σπύρος Κιοσσές, επιστρέφει με το "Τσιγάρο βάρ;", μια ανθολογία συγκινητικών πεζών, συνδυασμός στοχασμών και ποιητικής πρόζας, με έναν θίασο ανθρώπων που ξεπηδούν από τα κελιά της μνήμης του συγγραφέα, που βγαίνουν από τις ασπρόμαυρες φωτογραφίες της ακινησίας, της απόλυτης σιωπής και των αμήχανων ενσταντανέ τους και ζωντανεύουν στο ζεστό χαρτί του Κιοσσέ ο οποίος ταχυδακτυλουργικά παίζει με τους χρόνους και τους ρυθμούς της αφήγησης και κρατάει αναμμένο κερί σε μνήμες και εικόνες.
Οι ήρωες των διηγημάτων γίνονται πρωταγωνιστές στο παρόν του αφηγητή - συγγραφέα και οικείοι συνοδοιπόροι του αναγνώστη για όσο κρατάει το ταξίδι, για όσο κρατάει ένα τσιγάρο, σαν αγάπη αιώνια. Έχουν στόμα και λαλιά, καημό, όνειρα, σοφία, εγκαρτέρηση, παραίτηση, σιωπή και φωτιά.
Ο παππούς, η γιαγιά, η μαμά, ο μπαμπάς, οι θείοι, οι θείες, οι παλιοί συμμαθητές, οι φίλοι, άνθρωποι της επαρχίας, περιθωριακοί, πλανόδιοι, (οι γυναικείοι χαρακτήρες πρωτοστατούν), άνθρωποι που δεν χώρεσαν ολοκλήροι στα όνειρά τους, ακολούθησαν στωικά το πεπρωμένο τους, ελεύθεροι - φυλακισμένοι στον τόπο τους, στις συνήθειές τους, στους ρόλους τους, έχοντας τόσα να δώσουν -πληγές, χάδια, ουρανό, γη, βλέμμα ξυράφι και βλέμμα μαξιλάρι, παρόν και μέλλον- χωρίς να ξέρουν πώς να τα προσφέρουν, με ποιο χέρι, με ποια σειρά.
Ένας μικρός στρατός ανθρώπων σε αυτοαναφορικές ιστορίες που συγκινούν βαθύτατα γιατί έχουν αλήθεια, σεβασμό, κατανόηση, εντιμότητα, ψυχή, γιατί οι ήρωές τους είναι τα πρόσωπα που έγιναν εγώ, εσύ κι εμείς αφού από τα πρόσωπα αυτά κληρονομήσαμε πνοές, γλωσσικά ιδιώματα, αρετές, κουσούρια, αστέρια και σκοτάδια μεγαλώνοντας πλάι τους στο ίδιο σπίτι, στην ίδια γειτονιά, στην ίδια επαρχία της ίδιας χώρας.
Ιστορίες της υπαίθρου, τριτοπρόσωπης και πρωτοπρόσωπης, κυρίως, αφήγησης όπου ο Κιοσσές εμβολίζει στιγμιότυπα και μνήμες από τον τόπο του και τους τόπους που γνώρισε στη συνέχεια, από τα διάφορα στάδια της ζωής του, από τα παιδικά, εφηβικά και τα πρώτα του νεανικά χρόνια. Μεταμορφώνεται αλλάζοντας ηλικία, αφηγούμενος τις αναμνήσεις του σε κοινό δρόμο με τις παρουσίες ανθρώπων δικών του, οικείων και ανοίκειων, ίσως και επινοημένων, με τις παρουσίες ερώτων που έσβησαν σαν μικρή φλόγα στον άνεμο, τετράποδων πλασμάτων, φωνών, ψιθύρων, βλεμμάτων, συμβολισμών, ιστοριών αληθινών που είναι οι ιστορίες του καθενός μας, των παππούδων, των γονιών μας, των φίλων μας, των περαστικών απ' τη ζωή μας που πίσω απ' τον καπνό ενός τσιγάρου και μέσα στη σκόνη του χρόνου, η θύμησή τους παραμένει αναλλοίωτη.
Τα 48 κείμενα -μελέτες ακριβείας για τον ανθρώπινο ψυχισμό- που απαρτίζουν το "Τσιγάρο βάρ;" γράφτηκαν σε διαφορετικές περιόδους, υπό διαφορετικές συνθήκες και διατηρούν την αυτονομία τους. Ό,τι συμβαίνει, ωστόσο, στα αστραφτερής ομορφιάς και συναισθηματικού βάθους διηγήματα είναι ο μικρός κι ο μεγάλος κόσμος του ίδιου του συγγραφέα: η οικογένεια, ο οικογενειακός κύκλος, οι άνθρωποι του περιβάλλοντός του, οι προσωρινοί κι οι οριστικοί αποχωρισμοί, οι πέτρες στον κόσμο και στον ουρανό, οι κοινωνικοί διαχωρισμοί, πρόσωπα και χέρια με χαρακιές ρυτίδων, οι μορφασμοί, η αρχή και το τέλος. Όλα ιδωμένα μέσα από τα μάτια ενός παιδιού, αργότερα εφήβου, αργότερα νεαρού άνδρα, κατά τη διάρκεια των δεκαετιών '70 και '80, φιλτραρισμένα μέσα από τα μάτια του συγγραφέα και της μαγείας της γραφής, του συγγραφικού του εργαστηρίου.
Ο Κιοσσές μέσω των αφηγήσεών του ζωντανεύει κεκοιμημένους, σκύβει ευλαβικά ν' ακούσει την πρώτη πνοή τους που αναπτύσσει ταχύτητα και γίνεται λέξη, πρόταση, ικεσία, ευχή, στεναγμός και μονόλογος δευτερολέπτων. Διαβάζει πίσω από τις παύσεις των ηρώων του, πίσω από τα μάτια τους, μελετά το βάρος / βάθος των βλεμμάτων τους, ιχνογραφεί τις ναυαγισμένες ζωές τους, τις Κυριακές και τις μικρές αναστάσεις τους, τον επιτάφιο του συγκρατημένου λόγου τους.
Συνδέει το βαθιά ανθρώπινο και το προσωπικό με το συλλογικό, ενώνει την αθωότητα με την ομίχλη της παιδικής ενοχής, συνάπτει ανθρώπους και αντικείμενα, δρόμους και ουρανούς, χειρονομίες, σιωπές, άηχα αναφιλητά, πόθους αδιέξοδους, ρούχα απλωμένα και αστραφτερές μπουγάδες, γράμματα, γιορτές, κύματα και στεριές, αναμνήσεις σε 4 θραύσματα, καπνούς λέξεων, σταυροδρόμια ζωής και θανάτου, παιχνίδια, σημάδια, ιεραρχίες, ελλείψεις, σκόρπια κομμάτια σαν σκόρπιους κόκκους ρυζιού, φευγαλέα περάσματα, τσιγάρα.
Κι έτσι γράφονται τέτοιες υποδειγματικές αφηγήσεις: απλά κι ανθρώπινα, με σεβασμό, με ιδρώτα στον κρόταφο, με υγρασία στα βλέφαρα, με χτύπο στην καρδιά, με αλήθεια, με μια αίσθηση σαν "στίχο από τραγούδι του Χατζιδάκι, από αυτά που μες στη θλίψη φυτρώνει μια γλύκα ή μες στη γλύκα θρέφεται μια θλίψη."*
Κι έτσι ο Σπύρος Κιοσσές "κέντησε" 48 -ανθρώπινα, πολύ ανθρώπινα- αφηγηματικά έργα τέχνης με καπνό και άρωμα από τριαντάφυλλο, δεντρολίβανο και ζεστό ρυζόγαλο σε φτερούγισμα προς τον ουρανό, τη θάλασσα, το νόημα του κόσμου.
Εκδόσεις Μεταίχμιο
* Ιωάννα Καρυστιάνη, από το μυθιστόρημα "Ο άγιος της μοναξιάς", εκδόσεις Καστανιώτη
