William Faulkner, Καθώς ψυχορραγώ

Υπάρχουν λογοτεχνικά έργα που τα διαβάζεις απόλυτα βυθισμένος μέσα τους κι όταν φτάνεις στο τέλος τους, νιώθεις μια εσωτερική παράλυση κι ότι ο κόσμος ολόκληρος έχει επίσης παραλύσει γύρω σου, έξω από εσένα. Ακολουθώντας το ταξίδι ενός φέρετρου ως τη στιγμή που θα φτάσει στον προορισμό του για να μπεί κάτω απ΄ το χώμα, έχεις παράλληλα διανύσει μια πορεία στο πένθος, στο θυμό, στον πόνο, στην παραδοχή κι έχεις γίνει θεατής προς τον κόσμο που ήταν και είναι αυτό που ήταν και είναι και πάντα θα είναι γιατί έτσι ήταν, είναι και θα είναι πλασμένος να είναι. Στον κόσμο όπου τα άλογα πετούν και βουλιάζουν, τα πουλιά κινούνται απειλητικά και προειδοποιούν για το Κακό, τα ψάρια καλπάζουν και ψιθυρίζουν μ' ανθρώπινη φωνή. Και οι άνθρωποι ψεύδονται, απατούν, εξαπατώνται, πετούν, ονειρεύονται, πεθαίνουν στα λασπώδη ύδατα των παθών και της ματαιοδοξίας τους, ισορροπούν απ΄το μηδέν στο άπειρο. Απεχθείς, χαμερπείς, άπληστοι, αξιοθρήνητοι, με μια πίστη μισή ή χαμένη, βάζουν φωτιές που διώχνουν τ' αστέρια, χάνουν τα φτερά τους, ξεστομίζουν ζωή θαμμένη δυο μέτρα κάτω απ΄τη γη.

Το αριστούργημα των αμερικανικών γραμμάτων και κορυφαίο έργο της παγκόσμιας πεζογραφίας που πρωτοκυκλοφόρησε στην ελληνική γλώσσα το 1970 από τις εκδόσεις Κέδρος στη σημαντικότατη μετάφραση του Μένη Κουμανταρέα, μόλις επανεκδόθηκε από τις εκδόσεις Gutenberg στη μεγαλοπρεπή τους σειρά Orbis Literae σε νέα, καλοδουλεμένη, πιστή στο πρωτότυπο, μετάφραση από τον Παναγιώτη Κεχαγιά, θέτοντας ένα καθόλου ξεχασμένο μυθιστόρημα -αντιθέτως, παραμένει πάντα επίκαιρο για του ανθρώπου τους γκρεμούς, τις σκέψεις και τις πράξεις- ξανά στο προσκήνιο, ξανά στις προθήκες των βιβλιοπωλείων, ξανά στα χέρια των αναγνωστών που θα απολαύσουν εκ νέου έναν λογοτεχνικό θησαυρό, ένα απροσμέτρητου βάθους ψυχογράφημα των ανθρώπων του αμερικανικού Νότου και της αθλιότητας της ανθρώπινης φύσης παγκοσμίως, έτσι όπως μονάχα ένας ανυπέρβλητος συγγραφέας σαν τον Φώκνερ κατάφερε να δημιουργήσει τόσο τολμηρά και περίτεχνα.

Οι χαρακτήρες των έργων του Φώκνερ είναι μέλη ενός νοσηρού θιάσου που μέλη του είμαστε όλοι μας: εμμονικοί, καταθλιπτικοί, μίζεροι, παράφρονες, αποτυχημένοι, ένοχοι, απατεώνες, θύτες και θύματα, βίαιοι, αλκοολικοί, ξεπεσμένοι, άγγελοι με φτερά τσακισμένα, δαιμονισμένοι ποιητές - αγρότες - υπάλληλοι - άνεργοι - λόγιοι - τέρατα με κουστούμι.

Ήταν ο Φώκνερ συγγραφέας - προφήτης για την ανθρώπινη μοίρα ως το τέλος του κόσμου ή ο κόσμος τελειώνει "όχι με ένα βρόντο μα μ' ένα λυγμό" γιατί παραμένει φρικτά ίδιος παρά το πέρασμα  αιώνων και γεγονότων; Η απάντηση θα μπορούσε να δοθεί  μέσω της ανάγνωσης αυτού του ενός εκ των σπουδαιότερων μυθιστορημάτων όλων των εποχών.

Στο "Καθώς ψυχορραγώ" -με τον τίτλο του να προέρχεται από την ραψωδία Λ της ομηρικής Οδύσσειας- υπάρχει εξ αρχής μια σπίθα αναμμένη που, λόγω των υψηλών θερμοκρασιών του ύφους και της γραφής, η σπίθα μετατρέπεται σε εκτεταμένη πυρκαγιά. Κι αυτό που απομένει είναι μια τρομακτική σιωπή, ένα συγκαταβατικό νεύμα και η ζωή που συνεχίζεται χωρίς ίχνη ζωής.

 Η υπόθεση, που θυμίζει αρχαία τραγωδία απ' την ανάποδη, είναι φαινομενικά απλή: Αρχές του 20ου αιώνα, στη φανταστική κομητεία Γιοκναπατάουφα του αμερικάνικου Νότου, η Άντι Μπάντρεν, μητέρα πέντε παιδιών, του Κας, του Νταρλ, του Τζούελ, της Ντιούι Ντελ και του Βάρνταμαν και σύζυγος του Ανς Μπάντρεν, ενός οκνηρού και παμπόνηρου φτωχού αγρότη, είναι άρρωστη, στα τελευταία της. Ο πρωτότοκος γιος, Κας, έξω από το σπίτι τους, μαστορεύει το φέρετρο της ετοιμοθάνατης μητέρας του, της οποίας τελευταία της επιθυμία είναι να ταφεί στο κοιμητήριο  του τόπου καταγωγής της, στο μακρινό Τζέφερσον, κοντά στους συγγενείς της. Κι ενώ η κατασκευή του φέρετρου σχεδόν ολοκληρώνεται, η Άντι πεθαίνει και την ίδια στιγμή μια τρομερή καταιγίδα ξεσπάει στην περιοχή, τα ποτάμια φουσκώνουν και τα γεφύρια γκρεμίζονται. Η οικογένεια Μπάντρεν πιστή στην επιθυμία της συζύγου και μητέρας τους, ξεκινούν με το κάρο το μεγάλο ταξίδι της μεταφοράς της σορού από τη μια άκρη του Νότου ως την άλλη. Ταξίδι βιβλικών διαστάσεων, ταξίδι - ακτινογραφία του μεγαλείου, της μικρότητας και της αβύσσου της ανθρώπινης ψυχής. Έτσι αρχίζει μια κωμικοτραγική οδύσσεια και μια ατελείωτη διαδρομή με περιπέτειες και κινδύνους.

Ο ένας μετά τον άλλον, ο Ανς, ο Κας, ο Νταρλ, ο Τζούελ, η Ντιούι Ντελ, ο μικρός Βάρνταμαν μαζί με διάφορους "μάρτυρες" της ζωής και του θανάτου της Άντι και των περιστατικών που εκτυλίσσονται κατά τη διάρκεια της πολυήμερης νεκρικής πομπής , διηγούνται ο καθένας ένα δικό τους κομμάτι της ιστορίας μέσα από τη δική τους οπτική. Τα συναισθήματά τους είναι δυνατά και μεταβαλλόμενα, ανταλλάσουν κατηγορίες έστω και μέσω παύσεων ή μισού βλέμματος, προσπαθούν να αντιμετωπίσουν τα γεγονότα με λογικό τρόπο σε ένα παράλογο τοπίο, περιβάλλον, πεπρωμένο.

Για κάποιους, ο θάνατος της Άντι είναι μια ευκαιρία να καλύψουν μυστικά, να προκαλέσουν τον οίκτο, να κερδίσουν συμπάθειες προκειμένου να ικανοποιήσουν τις μικρόψυχες επιθυμίες τους ενώ για άλλους, είναι κατάδυση στην οδύνη και στην τρέλα.

Ο πρωτότοκος Κας είναι η φωνή της λογικής.

Ο δεύτερος γιος, Νταρλ, αρχικά αποστασιοποιημένος, σταδιακά μεταμορφώνεται σε προφήτη που χάνει τη μάχη με την ισορροπία. Ο Τζούελ ταυτίζει το άλογο του με τη μητέρα του και κάνει βουτιά στο νερό και στη φωτιά για να λυτρώσει και να λυτρωθεί. Η Ντιούι Ντελ, μοναχοκόρη της οικογένειας, συνεχίζει την παράδοση της μητέρας της στην τρυφερότητα και στα μυστικά. Ο Βάρνταμαν είναι ένα παιδί που παρατηρεί με τον δικό του τρόπο τα όσα συμβαίνουν, και ταυτίζει τη μαμά του με ψάρι.

Ο Ανς, ο γιατρός Πίμποντι, ο Βέρνον και η Κόρα Ταλ, φίλοι και γείτονες των Μπάντρεν, ο εξομολογητής της Άντι, οι άνθρωποι που προσφέρουν στους Μπάντρεν στέγη και τροφή κατά τη διάρκεια του ταξιδιού, ο φαρμακοποιός στον οποίο απευθύνεται η Ντιούι Ντελ για να της δώσει γιατρικό για τα "θέματά" της, είναι μέλη του Χορού αυτής της τραγωδίας της αμερικανικής υπαίθρου. Οι αφηγήσεις τους εναλλάσονται και συνθέτουν τα 59 κεφάλαια του μυθιστορήματος. Η νεκρή πρωταγωνίστρια μιλάει εκ του τάφου της μόνο μια φορά, σε ένα ιντερμέδιο, και αποκαλύπτει χαρές, ναυάγια και απέραντες εκτάσεις κενής επικοινωνίας.

Η ιστορία για το πώς γράφτηκε το συγκεκριμένο έργο είναι λίγο πολύ γνωστή: Το 1929, ο Φώκνερ εργαζόταν ως νυχτερινός επιστάτης και σε κάθε βάρδιά του έγραφε περίπου ένα κεφάλαιο. Μέσα σε σχεδόν πενήντα μέρες / νύχτες η συγγραφή του βιβλίου ολοκληρώθηκε και αργότερα κυκλοφόρησε για να συγκλονίσει με την ριζοσπαστική και παράφορη πρόζα του, τον ωμό ρεαλισμό του και την παιγνιώδη πυκνή συντακτική του δομή.

Ο Παναγιώτης Κεχαγιάς υπογράφει τις απαραίτητες σημειώσεις και μια αξιέπαινη μετάφραση, αντάξια της εμβληματικής του Κουμανταρέα, σε ένα κείμενο υψηλών απαιτήσεων, με γλωσσικούς ιδιωματισμούς, με διακειμενικές αναφορές, με συνύπαρξη του ποιητικού και του ρεαλιστικού στοιχείου, με τη χρήση του εσωτερικού μονολόγου μέσα στον ίδιο μονόλογο, με εσκεμμένες επαναληπτικές φράσεις, εσκεμμένα συντακτικά λάθη, αφηγηματικά "παιχνίδια" και μπερδεμένους αφηγηματικούς χρόνους που, άλλοτε παραπλανούν και άλλοτε υπαινίσσονται όσα δεν λέγονται. Και η εξέλιξη δεν αφορά την πλοκή αλλά τις ψυχολογικές μεταβολές και τις εσωτερικές κατακρημνίσεις των χαρακτήρων.

Πολυεπίπεδο, προκλητικό και πυρετώδες αυτό το θεμελιώδες αριστούργημα του μοντερνισμού που διαβάζεται ξανά και ξανά, αποκαλύπτει και αποκαλύπτεται, μας ρίχνει σε ηδονικά σκοτεινά νερά κι εκεί, στο σκοτάδι του βυθού κάνουν ιριδισμούς η πτώση, η λύτρωση, η ενοχή και η αθωότητα των ανθρώπων.

...Δες πως οι ζωές μας ξετυλίγονται στον μη - άνεμο, στον μη - ήχο, τις κουρασμένες χειρονομίες που επανέρχονται κουρασμένα: την ηχώ των παλιών καταναγκασμών με τα μη - χέρια πάνω στα μη - νήματα... 
                                                                                   (ΝΤΑΡΛ  σελ. 224)

 

 

 Εκδόσεις Gutenberg / σειρά Orbis  Literae

Γκουίντο Μορσέλι, DISSIPATIO H.G.

Ένα βαθιά φιλοσοφικό, πεσιμιστικό, δυστοπικό και εμβληματικό δείγμα της ιταλικής πεζογραφίας, το "Dissipatio H.G.", από την αρχή του ως το τέλος του είναι ένα ιδιοφυές διανοητικό παιχνίδι με σαγηνευτικά σκοτεινά σημεία που αιχμαλωτίζει τον συμπαίκτη / αναγνώστη και τον ρίχνει στην δίνη της αφηγηματικής δεξιοτεχνίας του Γκουίντο Μορσέλι, ενός συγγραφέα του οποίου το ύφος και οι αφηγηματικές του κατευθύνσεις τον κατατάσσουν ψηλά σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο, έστω κι αν αυτό συνέβη εκ των υστέρων. Γιατί το συγγραφικό χρυσάφι αυτού του σπουδαίου και πολυγραφότατου συγγραφέα αναγνωρίστηκε αρκετά μετά τον τραγικό χαμό του, αφού όσο ήταν εν ζωή οι εκδοτικές του προσπάθειες συναντούσαν εμπόδια και απανωτές αρνήσεις. Μονάχα δυο έργα του εκδόθηκαν όσο ο Μορσέλι ήταν ζωντανός ενώ όλα τα υπόλοιπα (νουβέλες, διηγήματα, δοκίμια και άρθρα) κυκλοφόρησαν μεταθανάτια.

Τύχη και μεγάλο δώρο να εκδοθεί και στη γλώσσα μας αυτό το πύρινο και αποκαλυπτικό μυθιστόρημα, χάρη στις εκδόσεις Loggia που -βάζοντας τον πήχη όλο και ψηλότερα- σταθερά συνεχίζουν να μας εντυπωσιάζουν με τις προτάσεις τους.

Το "Dissipatio H.G." είναι ένα μύχιο, πολύ προσωπικό έργο του Μορσέλι -χαρακτηρίστηκε προφητικό και πολύ μπροστά από την εποχή του- που γράφτηκε την περίοδο 1972-1973, λίγους μήνες προτού ο συγγραφέας βάλει τέλος στη ζωή του, άρα αποτελεί το κύκνειο άσμα του και ένα είδος αποχαιρετισμού στα εγκόσμια.

Είναι ένας μυθιστόρημα - μονόλογος /σκοτεινός καθρέφτης που πάνω του φιλοτεχνείται το πορτρέτο του κόσμου. Του κόσμου του επικίνδυνου και του μαγεμένου, του κόσμου σε παρακμή, του σαλεμένου κόσμου από την αγχώδη διαταραχή πραγματοποίησης πολλαπλών κούφιων επιθυμιών για άνεση και χλιδή, την κατάκτηση εδαφών και θέσεων, το γρήγορο κέρδος, την εμμονική ικανοποίηση του μονίμως ανικανοποίητου, την ταχύτητα και την τεχνολογία που θα βελτίωναν την καθημερινότητά του. Του κόσμου που τελικά θα εξατμιστεί, κυριολεκτικά, για να μπορέσει η φύση να ανθίσει και να ανασάνει ελεύθερη χωρίς τεχνητά μέσα και βάναυσα χέρια που εκμεταλλεύονταν τη "σιωπή" της.

Ο ήρωας του μυθιστορήματος -alter ego του Μορσέλι- είναι ένας άντρας υποχόνδριος, διαταραγμένος μες στη λογική του, ανθρωποφοβικός: τον τρομάζει ο άνθρωπος, η φασαρία του, η μεγαλομανία του, ο πολιτισμός του, ο άκρατος καταναλωτισμός του, το Ασχήμισμα που προκάλεσε στον κόσμο.

Έτσι, ο ήρωας / αντιήρωας του Dissipatio έχει εγκαταλείψει τη ζωή στη μεγάλη πόλη και έχει αποσυρθεί στην εξοχή, βρίσκοντας πατρίδα σε μια ορεινή περιοχή, μακριά από τα ανθρώπινα δαιμόνια. Νύχτα της 1ης προς 2α Ιουνίου, παραμονή των τεσσαρακοστών γενεθλίων του, ανεβαίνει στο βουνό σε μια σπηλιά για να αυτοκτονήσει (γιατί το αρνητικό υπερτερεί του θετικού). Τελευταία στιγμή, σαν το σώμα του να αντιστέκεται στον θάνατο, αλλάζει γνώμη και γυρίζει πίσω. Κι ακριβώς την ώρα εκείνη, τη νύχτα εκείνη, συντελείται το "Γεγονός", κάτι "Ανεξήγητο": ο κόσμος τελειώνει.

Ο ανώνυμος αφηγητής επιστρέφει στο σπίτι και πέφτει για ύπνο παρέα με την "κοπέλα με το μαύρο μάτι" -ένα περίστροφο Browning 7.65- σε μια ακόμα αποτυχημένη απόπειρα τέλους. Το επόμενο πρωί, ξυπνώντας, έρχεται αντιμέτωπος με μια αλλόκοτη πραγματικότητα και με την οδυνηρή μοναξιά του σε ένα κόσμο που άξαφνα εξανεμίστηκε. Αρχίζει να περιπλανιέται εναγωνίως, διαπιστώνει ότι είναι ζωντανός ενώ κανείς άλλος δεν υπάρχει πουθενά γύρω του. Επιστρέφει στη μεγάλη πόλη, τη Χρυσούπολη / Νεκρόπολη (ίσως είναι η Ζυρίχη, θα μπορούσε να είναι το Μιλάνο), αναζητά ίχνη ζωής μέσα στους έρημους δρόμους, στα άδεια κτίρια, στα άδεια σπίτια και γραφεία, ανάμεσα στα εγκαταλαλειμμένα αυτοκίνητα και τα αντικείμενα έτσι όπως αφέθηκαν σκορπισμένα ή τακτοποιημένα από τους κατόχους τους. Πουθενά αίματα, πουθενά πτώματα, όλοι έχουν εξαϋλωθεί, όλοι άφαντοι. Όλοι και όλα ένα ρέκβιεμ.

Μονάχος μες στη μοναξιά του, ο ήρωας, χωρίς διαφυγή και χωρίς βοήθεια, με την άβυσσο του φόβου εντός του, περιφέρεται μεταξύ της μητρόπολης και της επαρχίας, αρχικά ανακουφισμένος από την έλλειψη ανθρώπινης παρουσίας και ταυτόχρονα κουρασμένος και έκπληκτος, ως ο μοναδικός επιζών.

Μπαίνει σε άδεια ξενοδοχεία, εξερευνά υπηρεσίες, νοσοκομεία και μια στρατιωτική βάση. Τα πάντα έρημα, ακίνητα, έξω απ' το χρόνο. Πηγαίνει στα γραφεία της εφημερίδας όπου εργαζόταν για να δεί άδεια γραφεία και καρέκλες και τα μηχανήματα σε λειτουργία. Έχει την επιθυμία να επικοινωνήσει τηλεφωνικά με παλιούς γνώριμους αλλά μάταια, οι κλήσεις του μένουν αναπάντητες. Κι όταν αποφασίζει να ταξιδέψει για να τους συναντήσει από κοντά, φτάνει στο αεροδρόμιο για να διαπιστώσει ότι δεν υπάρχουν προσωπικό και επιβάτες και δεν πραγματοποιούνται πτήσεις. Ψάχνει για επιζώντες, για μια ψυχή για δυο ψυχές, έστω για κάποια επεξηγηματικά στοιχεία, μέσα σε μια νεκρική σιγή που δεν κυλάει αλλά συσσωρεύεται.

Είναι μόνος, ολομόναχος. Γίνεται ο ίδιος η Ανθρωπότητα και η Κοινωνία, το Εγώ δεν είναι πλέον δικό του. Συνεχώς αμφιταλαντεύεται μεταξύ της ενοχής να είναι ζωντανός και της πιθανότητας να ήταν επιτυχημένη η απόπειρα αυτοκτονίας του εκείνη τη Νύχτα. Περιπλανιέται στο κενό μουσείο του κόσμου, κοιμάται έναν ύπνο διακεκομμένο και ταραγμένο, έχει παραισθήσεις, ακούει φωνές, μονολογεί, συλλογίζεται, φιλοσοφεί -παρόλο που δεν αγαπά τη φιλοσοφία- , κάνει ενδοσκόπηση και μελέτη του εαυτού του βγαίνοντας από τον εαυτό του και το δέρμα του, θυμάται παλιότερα τη νοσηλεία του σε ιδιωτική κλινική και τον γιατρό Καρπίνσκι που γνώρισε εκεί και στον οποίο απευθύνεται συχνά είτε μεγαλόφωνα είτε μέσω μιας εσωτερικής φωνής. Φέρνει στο νου του ένα κείμενο του Ιάμβλιχου για το τέλος του κόσμου, με τίτλο "Dissipatio Humani Generis" που δηλώνει την εξάτμιση / εξύψωση / διάλυση / νεφελοποίηση / αγγελοποίηση του ανθρώπινου είδους.

Η ζωή συνεχίζεται χωρίς ανθρώπινη ζωή. Τα ζώα, τα πουλιά, η βροχή, ο αέρας και η φύση συνεχίζουν να υπάρχουν ήσυχα, φυσικά, ελεύθερα, χωρίς μεταμέλεια και συντριβή για την απρόσμενη μαζική εξαφάνιση των δίποδων πλασμάτων.

Κι ουρανός είναι πάντα στη θέση του, πάνω από τον πρώην πολύβουο αστραφτερό κόσμο που σαν μια φράση με κιμωλία σε μαυροπίνακα, μονομιάς σβήστηκε και λησμονήθηκε.

Υψηλή, κοφτερή πρόζα με αναφορές στη θεωρία του σολιψισμού και του υπάρχειν, με αιχμηρά πλάγια σχόλια για κοινωνικοπολιτικά γεγονότα και με αναφορές σε συγγραφείς και στοχαστές που συνοδεύουν τον πρώην - άνθρωπο / μετά - άνθρωπο / τον τελευταίο των ανθρώπων σε ολόκληρη τη μοναχική του πορεία και στην αναζήτηση απαντήσεων.

Εικονοπλαστική και -σε σημεία- κινηματογραφική απαράμιλλη πρωτοπρόσωπη αφήγηση εξαιρετικά μεταφρασμένη στα ελληνικά από την Μαρία Φραγκούλη, η οποία υπογράφει επίσης τις σημειώσεις και το κατατοπιστικό επίμετρο για τη ζωή και το έργο του Γκουίντο Μορσέλι.

Ευχής έργον να μεταφραστούν στη γλώσσα μας κι άλλα έργα αυτού του δεξιοτέχνη ατμόσφαιρας, ύφους και αφήγησης, ώστε να ζήσει μια δεύτερη ή μια πρώτη εκδοτική ζωή, όπως του αξίζει.

 

 

Εκδόσεις Loggia

Διονύσιος Χριστοφοράτος, Ο Μαγικός Οπτίλος

                                

 Στην κλειδαριά του μέλλοντος
 ταιριάζει μόνο το κλειδί του
 παρελθόντος
 Κι ανοίξαμεν με ποίησιν
 την θύρα των θαυμάτων.
                         (σελ.26)

Δεύτερο ποιητικό βήμα του Διονύσιου Χριστοφοράτου, "Ο Μαγικός Οπτίλος", κυκλοφόρησε πρόσφατα από την Κάπα Εκδοτική των ωραίων ποιητικών συλλογών και των σημαντικών σύγχρονων και κλασικών θεατρικών έργων και όχι μόνο.

Γεννημένος στην Αθήνα το 1980, με σπουδές μουσικής, ηχοληψίας και εφαρμοσμένων τεχνών και με την ποίηση μόνιμη εσωτερική φωνή και συντροφιά του, ο Χριστοφοράτος έκανε την πρώτη του εμφάνιση στα ελληνικά γράμματα το 2013 με την ποιητική συλλογή "Ταξίδι στ' ονειρόφως - Το εγχειρίδιο του φωτός" από τις εκδόσεις Bookstars και, δέκα χρόνια μετά, ο εξαιρετικός ποιητής / των αναλογιών ρυθμιστής / ενδότερης ζωής και φύσης παρατηρητής επιστρέφει ωριμότερος και πιο μεστός σε ύφος και έκφραση και εντυπωσιάζει εξ αρχής, από το εξώφυλλο και τον τίτλο της παρούσας ανθολογίας μέχρι να φτάσουμε στην πρώτη σελίδα του πρώτου ποιήματος και εκεί να επιβεβαιωθεί η αρχική υποψία ότι ο Χριστοφοράτος αποτελεί μια ξεχωριστή μορφή και φωνή στην σύγχρονη ελληνική ποίηση.

Πρώτο ποίημα με τίτλο "Ηλιώπις", και εδώ ο ήλιος από ουράνιο σώμα γίνεται το πιο πολύτιμο Φως για τον ίδιο τον Χριστοφοράτο, Φως που μεταλαμπαδεύεται προς τους αναγνώστες.

Βιωματική γραφή, με απόλυτη ακρίβεια η τοποθέτηση της μιας λέξης πλάι στην άλλη και γλώσσα ολόλαμπρη, ιδιωματική σε σημεία, ολοζώντανη ελληνική, χτίζουν ένα στέρεο ποιητικό κάστρο. Αρκετά εκ των ποιημάτων είναι γραμμένα και αφιερωμένα από τον ποιητή προς την κόρη του Μαλένα αλλά δεν είναι το θέμα της πατρικής αγάπης προς τη μικρή του "ανθεμόεσσα άνοιξι" αυτό που κυριαρχεί στον "Μαγικό Οπτίλο".

Τα 72 ποιήματα της συλλογής, που γράφτηκαν το χρονικό διάστημα 2009 με 2017, φανερώνουν την ενδελεχή μελέτη και την οξεία αντίληψη του δημιουργού για τον κόσμο, τη ζωή, την καθημερινότητα, τη ματαιότητα, τον θάνατο, τον έρωτα, το "πολύ" και το "λίγο" του εαυτού και των άλλων και για όσα απασχολούν τον άνθρωπο και του χαρίζουν φτερά κι ουρανό, γκρεμούς και βυθούς, μικρούς θεούς και μεγάλους σταυρούς, χρώματα, συννεφιές, κεραυνούς, βροχές, ουράνια τόξα, φθορά και αναγέννηση.

Άκρως εικονοπλαστική ποίηση όπου η φύση, ο ήλιος, ο ουρανός, το φεγγάρι, τ΄αστέρια, η νύχτα κι η ανατολή αποκτούν σάρκα και οστά, ψιθυρίζουν, μετακινούνται και πρωταγωνιστούν σε ένα σκηνικό σαν σε παραμύθι. Όλα μιλούν, όλα μεταμορφώνονται, όλα απομένουν στα μάτια και στη μνήμη, γίνονται θολά μαργαριτάρια και ανάδραση φωτός, φωτός που εισδύει απ΄την ελάχιστη χαραμάδα. Εδώ η ροδιά δοξάζεται και οι κορφές των κυπαρισσιών φλερτάρουν με τον ουράνιο θόλο κι αφήνονται στα χάδια του.

Το ποιητικό υποκείμενο παρατηρεί το ξύπνημα και το κοίμισμα της μέρας και όταν μαίνεται η θύελλα της βαρβαρότητας, τρέχει να σωθεί πίσω απ' τα ανθεκτικά τείχη των λέξεων κι απο 'κει ψάχνει να βρεί το αντίδοτο όλων αυτών που μας συνθλίβουν. Κι αναλογίζεται όσα δεν έκανε, όσα δεν είπε, όσα δεν έγραψε, όσα δεν έγιναν για να αποδεχτεί πως απέμεινε και παρέμεινε των λέξεων εραστής.

Σκέφτεται, μιλάει, γράφει και μας εκφράζει, ο Χριστοφοράτος, για τα χρόνια που από μακριά ατενίζουμε, για τις μέρες που αλέθουμε, για τα φύλλα που οξειδώνονται, για τα δάκρυα που κυλάνε -τιμή κι οδύνη- σε / για όλα εκείνα που μαράθηκαν προτού καν ανθίσουν, για τη γέννηση, την πορεία του βίου μας, τη φυσική φθορά και το τέλος.

Και οι εποχές έχουν θέση ανάμεσα στα μικρής -της μιας ανάσας- και μεγαλύτερης έκτασης εκθαμβωτικά ποιήματα του Χριστοφοράτου. Η φτερωτή άνοιξη, το βουβό φθινόπωρο με τα ξερά ηχεία του μετά τις θερινές ακροάσεις και ο χειμώνας που που σπαταλά βιαστικά τη μέρα του για να φέρει τη μελαγχολική σιγαλιά της νύχτας. Παρών και ο έρωτας σε ερωτολόγηση / εξομολόγηση, ο πόθος σαν ορμητικό ποτάμι που γυρεύει ένα κορμί - θάλασσα να ξαποστάσει. Το "φύγε" και το "έλα", μια ματιά  - υπόσχεση, η επιστροφή και η λύτρωση κι ένα φιλί που καρπίζει κι άλλα φιλιά κι ο κόσμος ξαναγεννιέται απ΄την αρχή. Το μάδημα των αστεριών από της νύχτας την παλάμη για να φανερωθεί η αλήθεια "μ'αγαπά δεν μ΄ αγαπά". Η μουσική κι ο χορός της νύχτας, γιορτή στη θλίψη. Ο σπαραγμός των φιλιών των κυμάτων στην σιωπηλή πέτρα, το ψιλόβροχο τραγούδι, τα σύννεφα ασπρόμαυρα πλήκτρα σε ουράνια μπαλάντα κι η βροχή που επιστρέφει τα δανεικά της στη θάλασσα ενώ τα πουλιά πετούν και σχηματίζουν νότες στο πεντάγραμμο του σύμπαντος.

Τα φωτισμένα παράθυρα στη νύχτα της πόλης, οι λευκές σελίδες φοράνε νέες λέξεις κι ο ποιητής απογυμνώνεται και ξαναντύνεται το άγιο χώμα του Λόγου.

Η εξομολόγηση του δημιουργού προς τη Μαλένα του και το γέλιο της, το ιερό του προσώπου της, τα μικρά της δάχτυλα και το άνθισμα των ματιών της. Κι ένα "Πώς" για αυλαία, που συγκλονίζει και γεννά δάκρυα.

Τα ποιήματα του "Μαγικού Οπτίλου" εκφράζουν τον εσωτερικό και εξωτερικό κόσμο, το προσωπικό και το συλλογικό. Έχουν καρδιά, αίμα και αλήθεια αληθώς αληθινή. Διαβάζονται ξανά και ξανά, κάθε φορά από διαφορετική οπτική γωνία και, κάθε φορά, αποκαλύπτουν κάτι καινούργιο. Και αν για κάτι ξεχωρίζουν ανάμεσα στο πλήθος των ποιητικών συλλογών, αυτό είναι η υποδειγματική χρήση της γλώσσας έτσι όπως μοιάζει να κυματίζει σαν σημαία στην πιο ψηλή κορφή, όπως αντιστέκεται σε κάθε είδους ευκολία, φοράει τα καλά της και γιορτάζει, έχει ρυθμό και μουσικότητα, γλυκαίνει, πικραίνει και εξομολογείται τρυφερά. Η αισθητική του κάθε ποιήματος μεταβάλλεται ανάλογα με το γλωσσικό και εκφραστικό ζητούμενο κι έτσι συχνά η δημοτική συνομιλεί με την καθαρεύουσα ενώ δεν λείπουν ενδιαφέροντα "παιχνιδίσματα".

Ο Χριστοφοράτος αλιεύει εκλεκτό ελληνικό λεξιλόγιο, το βγάζει από τη λήθη του και μας το χαρίζει απλόχερα και γενναιόδωρα σαν λαμπερό φως ηλίου μέσα στην καταχνιά των καιρών μας.

Ποίηση γραμμένη στο σήμερα, "Ο Μαγικός Οπτίλος", που έχει μια άχνα και μια ανάσα από το χθές: το χθές εκείνο που αγαπιέται, τιμάται και γίνεται ζωή, ποίηση και δρόμος για το παρόν και το μέλλον.

"Ο Μαγικός Οπτίλος" του Διονύσιου Χριστοφοράτου, αυτός ο οφθαλμός του μέσα σύμπαντος και εαυτού του, καταγράφει, παρατηρεί προσεκτικά, μαγεύεται και μαγεύει, συγκινεί βαθιά και δίνει το έναυσμα της μεταμόρφωσης του κόσμου, γύρω μας κι εντός μας.

 

 

ΚΑΠΑ  Εκδοτική

Φώτης Θαλασσινός, Δυο χρόνια στην Κόλαση

Ακατάτακτο σε είδη και κατηγορίες, το "Δυο χρόνια στην Κόλαση" είναι μια προσωπική, φιλοσοφική καταβύθιση στα έγκατα της ύπαρξης, ένα πολιτικό μανιφέστο, ένα ημερολόγιο καραντίνας λογοτεχνικά και φιλοσοφικά άρτια καμωμένο, ένα χρονολόγιο εξομολογητικού χαρακτήρα με αλήθειες που ενοχλούν και συγκλονίζουν τόσο σε ατομικό όσο και σε συλλογικό επίπεδο, ανεξαρτήτως τάξης, φύλου, προτιμήσεων και πεποιθήσεων. Ένα συνταρακτικό κείμενο που αστράφτει μέσα στο σκοτάδι και στον βυθό του, που συνομιλεί, ορατά κι αόρατα, με το "Μια εποχή στην Κόλαση" του Ρεμπώ, με διακειμενικές αναφορές, με λέξεις και σκέψεις που κόβουν σαν λάμες ξυραφιού, με βλέμμα ευθύβολο στα πράγματα, δια χειρός και βάθους ψυχής του Φώτη Θαλασσινού ο οποίος, από την πρώτη του εμφάνιση στα ελληνικά γράμματα το 2004 με την τρομερή συλλογή διηγημάτων "Ο Θάνατος του Κόμη του Λωτρεαμόν", εντυπωσίασε με το απαράμιλλο ύφος του και τη δημιουργία ενός αλλόκοτου λογοτεχνικού σύμπαντος για να ακολουθήσει τρία χρόνια αργότερα, το 2007, η δεύτερη συλλογή διηγημάτων του "Λούπα" (αμφότερα από τις εκδόσεις Καστανιώτη) που κυριολεκτικά μάγεψε το αναγνωστικό κοινό με το "παιχνίδι" μεταξύ ωμού ρεαλισμού και ρομαντικού συμβολισμού και με ήρωες του περιθωρίου, ερωτικούς και ερωτεύσιμους. Απο 'κεί και πέρα, τα υπόλοιπα αξιόλογα έργα του Θαλασσινού (νουβέλες, μυθιστορήματα, διηγήματα και χρονογραφήματα) κυκλοφόρησαν από τις εκδόσεις Οδός Πανός.

Μεταξύ του νησιού της Κω και Αθήνας παλιότερα, ο Κώος Θαλασσινός μόνιμα πια στην Κω, εκδίδει τα έργα του ιδιωτικά όπως ακριβώς και το πολύ πρόσφατο "Δυο χρόνια στην Κόλαση" που αποτελείται από κολασμένες, τρυφερές και αιχμηρές σκέψεις για γεγονότα και συναισθήματα που τραμπαλίζονται μεταξύ φωτός και σκοταδιού. 103 κεφάλαια / παράγραφοι χωρίς ημερομηνίες, αποσπάσματα ημερολογιακού και λογοτεχνικού λόγου και φιλοσοφικού στοχασμού με γλώσσα αξιοθαύμαστη και εναλλαγές λυρισμού, αισθαντικότητας και ωμότητας, στα οποία περιγράφεται η περίοδος της πανδημίας και η "φυλάκιση" του συγγραφέα στο νησί, στο σπίτι, σε ένα σώμα και σε μια ψυχή που διψούν, πεινούν, εκρήγνυνται, πέφτουν σε λήθαργο για να πεταχτούν πάλι θεριευμένα σαν άγρια άνθη πάνω στην πέτρα και να σταθούν αγέρωχα μπροστά στον γενικό μαρασμό και στην απειλητική συνθήκη που βιώσαμε και μεταμόρφωσε τον κόσμο μέσα μας και γύρω μας.

Ο Φώτης Θαλασσινός ανήκει στην κατηγορία των δημιουργών που δεν διστάζει να υψώσει το ανάστημά του, δεν κρύβει και δεν κρύβεται. Η σεξουαλική του ταυτότητα, η χρόνια μάχη του με τους δαίμονες της κατάθλιψης, οι αδιέξοδοι κι ανεκπλήρωτοι πόθοι, η μοναξιά, η αίσθηση του ανεκπλήρωτου, η αυτο-περιθωριοποίηση, ο φόβος και ο ρατσισμός των άλλων απέναντι σε κάθε είδους διαφορετικότητα, η σιωπηλή πάλη με τους "δεσμοφύλακες", το πατρικό σπίτι στο νησί -σπίτι τάφος και καταφύγιο απ' τα τέρατα του έξω κόσμου, η οικογένεια - θηλιά που προκαλεί ασφυξία και αγκαλιά που χαρίζει οξυγόνο σε μια καρδιά σπασμένη, όλα στο φως ειπωμένα και φανερά, άλλοτε σαν ήρεμη λυτρωτική βροχή κι άλλοτε σαν αέρας που λυσσομανά, παρασέρνει και γκρεμίζει χρυσούς πύργους που φτιάχτηκαν εκ του προχείρου σε ένδειξη νοικοκυροσύνης και επίπλαστης ευμάρειας.

Αυτό συμβαίνει και στο "Δυο χρόνια στην Κόλαση". Το προσωπικό σκαλίζει και αναλύει το συλλογικό, η πρώτη αφηγηματική φωνή του συναισθήματος και της ορμής συνοδεύεται από μια δεύτερη φωνή, της λογικής και της εγκράτειας. Ο αφηγητής επιστρέφει στην Κω και από την ασφάλεια και τη φυλακή του σπιτιού του γίνεται παρατηρητής του εαυτού του και του κόσμου -που σαν πλάνο ξαφνικά παγώνει στην οθόνη- και καταγράφει / περιγράφει το απρόσμενο "χτύπημα" του Covid, τον εγκλεισμό, την αναστολή της ζωής και των σχεδίων παράλληλα με την προετοιμασία και την αναμενόμενη δημοσίευση του νέου του βιβλίου "Περιπλανώμενος - Ο μονόλογος ενός συγγραφέα", που κυκλοφόρησε το 2020 εν μέσω καραντίνας και ξεκίνησε το ταξίδι του σαν κεράκι αναμένο από χέρι σε χέρι, σιγά σιγά. Και τα αντικρουόμενα συναισθήματα του συγγραφέα: από τη μια η απόγνωση και το έρεβος του πρωτόγνωρου εγκλεισμού κι από την άλλη η χαρά της δημιουργίας και διαδρομής του νέου του έργου. Και η φαρμακερή αμηχανία να βρίσκεται (ο ίδιος και ο καθένας μας) φυλακισμένος και ολομόναχος με σύμμμαχο κι εχθρό τον εαυτό του, με τα μέλη -τριαντάφυλλα με τοξικά πέταλα- της οικογένειάς του σε ένα βουβό σπίτι, σε μια κλειστή κοινωνία με κλειστά σπίτια και μαγαζιά και κλειδωμένες ψυχές.

Το νέο lockdown και οι ατελείωτες ώρες κενού και μοναξιάς χωρίς επαφή παρά μονάχα μέσω μιας οθόνης και σκόρπιων αναμνήσεων, η αναζήτηση ηδονής μέσω της τέχνης και του πορνό του διαδικτύου, οι λέξεις και οι σκέψεις μετέωρες και η γραφή σωσίβιο στον απέραντο ωκεανό της απομόνωσης.

Ο φόβος του θανάτου, η κατάθλιψη σαν φωτιά που την ποτίζουν με λάδι, η παρουσία και η απουσία έμπνευσης, οι νεκροί -οι άδικα νεκροί- και οι ζωντανοί, η καθημερινότητα με τ' αμέτρητα τσιγάρα, η θάλασσα και τα γαλάζια μαλλιά, η εξόρυξη των λέξεων και η ανασκαφή ερειπίων μνήμης σωμάτων σε σμίξιμο. 

Η επιθυμία επιστροφής στην Αθήνα μακριά απ΄το νεκρό τοπίο του νησιού, η αναμονή για την άρση των μέτρων και για επιστροφή σε μια κάποια κανονικότητα και η απελπισία με την παράταση του lockdown. Ο φόβος για το άγνωστο σαν αγύρτης εχθρός που περιμένει στη γωνία να επιτεθεί σε κάθε φεγγοβόλημα ανάσας.  Η θέα απ΄το παράθυρο στα όσα έγιναν και δεν έγιναν κι ίσως δεν γίνουν. Οι δύσκολες νύχτες, οι γκρίζες μέρες, η παγωνιά που επικρατεί κυρίως στο εσωτερικό οικοδόμημα, στο σπίτι της ψυχής. Ο Ρεμπώ, ο Λωτρεαμόν, η Κατερίνα Γώγου, η Ζυράννα Ζατέλη, ο Γιώργος Χρονάς είναι οι νοεροί σύντροφοι μέσα στην απομόνωση, οι προσωπικές πυγολαμπίδες της νύχτας του συγγραφέα που ξημερώνει στη σκέψη της ζωής και της ελευθερίας της Αθήνας. Εγκλεισμού παράταση και ο χρόνος που διαστέλλεται, η πίστη που δυναμώνει σαν φωτιά και καίει μονάχη σε ξεχασμένο βράχο και οι αναφορές στις νομοθεσίες για την ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα. Η τρυφερή πλευρά των ανθρώπων, των φίλων, του σκύλου Ντίας, της ελπίδας που πάντα βρίσκει ένα τρόπο να στείλει ένα δείγμα ηλιαχτίδας. Ο υπέροχος τοξικός κόσμος μας. Ο Θεός, οι άγγελοι και οι δαίμονες, οι πολλές διαφορετικές ζωές σαν πολλαπλά στρώματα δέρματος σε ένα σώμα. Και σχόλια για κοινωνικοπολιτικά τεκταινόμενα, για τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, για τις ταξικές διακρίσεις και τους τοπικούς άγραφους νόμους στην Κω και στην κάθε επαρχία, για την τέχνη και τη λογοτεχνία και τα παρασκήνιά τους, για τα μέτρα αντιμετώπισης του ιού.

Γροθιά στο στομάχι η δυνατή καταρρακτώδης αφήγηση του Θαλασσινού που μας κάνει συμπρωταγωνιστές και μάρτυρες της διετούς προσωπικής του κόλασης για να θυμηθούμε και να αναμετρηθούμε με ό,τι βιώσαμε όλοι στη δική μας, μικρή ή μεγάλη, κόλαση από την αρχή της πανδημίας και κατά την εξέλιξή της. Βιωματική αφήγηση με καταγγελτικό ύφος που κινείται πάνω σε λιμνάζοντα νερά κι άξαφνα μετακινείται παραληρώντας μέσα στον ανεμοστρόβιλο της αλήθειας.

Ενοχικός κι απενοχοποιημένος, λυρικός και τολμηρός, αντισυμβατικός και έξω απ' το σύστημα, ο ξεχωριστός συγγραφέας Φώτης Θαλασσινός, εν μέσω καραντίνας, δημιούργησε ένα φλογερό / φλεγόμενο κείμενο μέσα από το οποίο αποκαλύπτει κι αποκαλύπτεται, επικοινωνεί τον πόνο του και τον στέλνει να συναντήσει τον κοινό ανθρώπινο πόνο ζητώντας κατανόηση κι ένα βλέμμα που θα εκπέμπει λίγο απ΄το χαμένο φως της ανθρωπότητας.

Εκδόσεις  www.fotisthalassinos.gr