Κωνσταντίνος Βλαχογιάννης, Είδωλα

 

Υπάρχουν λογοτεχνικά κείμενα που έρχονται και σε συναντούν απρόσμενα, λειτουργούν ως παρενθέσεις ανάμεσα σε παράλληλες σημαντικές αναγνώσεις. Κι έχουν τόση ομορφιά και αρτιότητα και τόση δύναμη στη γλώσσα, στη γραφή, στο πλάσιμο, το χτίσιμο και την εξέλιξη των χαρακτήρων που σε "χτυπούν" κατάμουτρα και κατάστηθα, δεν σε αφήνουν ήσυχο, σε ακολουθούν κατά πόδας τις ώρες εκτός ανάγνωσης -σε δουλειά και διάφορες πεζές υποχρεώσεις της καθημερινότητας- και περιμένεις πώς και πώς να επιστρέψεις στις σελίδες τους και, διαπιστώνοντας ότι έχουν απομείνει λίγες ακόμα σελίδες για το τέλος, εκεί κλέβεις! Ξαναγυρνάς πίσω, στην αρχή του κεφαλαίου, στην αρχή της ιστορίας και ξαναδιαβάζεις, δήθεν ότι κάτι σου έχει διαφύγει. Και είναι κείμενα που δεν ωραιοποιούν καταστάσεις, δεν χαϊδεύουν αυτιά, δεν έχουν ειδυλλιακό σκηνικό δράσης, δεν έχουν ιστορίες με ευτυχή κατάληξη. Αντιθέτως, έχουν πυκνή πρόζα και μια καρδιά που σφυροκοπά εντός της, παρουσιάζουν μια στρεβλή εικόνα της καθημερινότητας (ακριβώς όσο στρεβλή μπορεί να είναι η καθημερινότητα), με καταστάσεις που έχουν επίκεντρο τον άνθρωπο, την εξαθλίωσή του, την πτώση του, την εκμηδένισή του, τους αντικατοπτρισμούς του σε πολλαπλούς καθρέφτες και στα πολλαπλά είδωλα του χαμένου εαυτού, στην αναζήτηση φωτός που καταλήγει σε ακινητοποίηση στο σκοτάδι. 

 

Στην παραπάνω κατηγορία ανήκει η παρούσα συλλογή της μιας νουβέλας και των τεσσάρων διηγημάτων του Κωνσταντίνου Βλαχογιάννη με τον τίτλο "Είδωλα" που κυκλοφορεί από τις σχεδόν νεοσύστατες εκδόσεις Περικείμενο Βιβλία και που οι ιστορίες της αφήνουν τον αναγνώστη άναυδο λόγω της τεχνικής τους, της άψογης χρήσης της γλώσσας, της σφιχτοδεμένης πλοκής τους, της αρχιτεκτονικής τους, της απόκοσμης ατμόσφαιράς τους και του γεγονότος ότι δεν περισσεύει ούτε μια λέξη, ούτε ένα σημείο στίξης. 

 

Ο Κωνσταντίνος Βλαχογιάννης σπούδασε Γερμανική Γλώσσα και Φιλολογία, έχει ιδρύσει το Πρότυπο Κέντρο Γερμανικής Γλώσσας Ich liebe Deutsch όπου και διδάσκει, είναι γλωσσολόγος με πεδίο του την συγκριτική γλωσσολογία, μελετητής των συσχετισμών μεταξύ ελληνικής και γερμανικής γλώσσας και είναι ο άνθρωπος που υπό την αιγίδα του δημιουργήθηκαν οι εκδόσεις Περικείμενο. Και κυρίως και ευτυχώς, είναι συγγραφέας. 

 
Οι δυο πρώτες του συγγραφικές απόπειρες, "Ξεπλένοντας", 2008, και "Αυπνος", 2011, κυκλοφόρησαν από τις εκδόσεις Τυφλόμυγα.

 
Με τα "Είδωλα", που κυκλοφόρησαν από το δικό του εκδοτικό σπίτι δημιούργησε μια απαιτητική συλλογή κειμένων με χαρακτήρες της διπλανής διπλοκλειδωμένης πόρτας που πίσω απ' αυτή βυθίζονται σε λάθη / πάθη / πένθη, με σπασμένα κάτοπτρα, σκιές, τόξα και βέλη, οργισμένες εσωτερικές θάλασσες , με αντικατοπτρισμούς σε σεισμικές δονήσεις, με μοναξιά απελπιστική κι αδιέξοδη, με μικρές και μεγάλες επαναστάσεις κόντρα στις συμβάσεις της ζωής και στον ίδιο μας τον εαυτό, με εξυψώσεις και αποκαθηλώσεις και με διάχυτη την ανθρώπινη οδύνη.

 
Οι πέντε ιστορίες, γραμμένες αριστοτεχνικά από τον Κωνσταντίνο Βλαχογιάννη είναι προϊόν μυθοπλασίας και -είτε φέρουν εντός τους φέτες αληθινής ζωής, είτε είναι θραύσματα αφηγήσεων άλλων που δίνουν έμπνευση κι αφορμή για δημιουργία εκλεκτής πεζογραφίας- η γραμμή που τις διαχωρίζει από την πραγματικότητα είναι δυσδιάκριτη. Είναι απόλυτα ρεαλιστικές ενώ την ίδια στιγμή περιέχουν τα στοιχεία του σουρεάλ και της ονειρικής πραγματικότητας. Οι ήρωές τους ζούν σε ένα παράλληλο σύμπαν, γίνονται έρμαια του εαυτού τους, πληγώνουν και πληγώνονται, φτάνουν στα όριά τους και τα ξεπερνούν, πέφτουν σε μια άγρια δίνη παραλογισμού, πενθούν, περνούν στο απέναντι ρεύμα της συνειδητότητάς τους.

Η συλλογή ανοίγει με την εκπληκτική νουβέλα "Το είδωλο" (τίτλος πολλαπλής ανάγνωσης) και παρουσιάζει την ιστορία του Πάρι Παππά, γλωσσολόγου και καθηγητή στη Φιλοσοφική Σχολή. Ο Πάρις είναι επιτυχημένος, γοητευτικός, χαρισματικός ομιλητής, ένας πνευματικός δανδής με πολλά πρόσωπα: ιδεολόγος και αμοραλιστής, δημιουργικός και (αυτο)καταστροφικός, άνθρωπος των απολαύσεων και όχι της αφοσίωσης, συναισθηματικά ψυχρός και ψυχρά ελκυστικός. Η σύζυγός του, Αρετή, τον έχει εγκαταλείψει όταν υπέπεσε στην αντίληψή της μια ακόμα ατασθαλία του. Μόνος στο σπίτι, ο Πάρις, κάποια στιγμή δέχεται το τηλεφώνημα του δίδυμου αδερφού του, του Παύλου, κληρικού, από την Άνδρο ο οποίος του ζητάει να μεταβεί στο νησί και, λόγω μιας ξαφνικής του ασθένειας, να πάρει για λίγο τη θέση του. Ο Πάρις επιστρέφει στον γενέθλιο τόπο του μετά από πολλά χρόνια. Μπαίνει στο "ρόλο" του Παύλου, μαγεύει και εντυπωσιάζει το εκκλησίασμα και εκεί θα γνωρίσει την Ελένη, μια νεαρή πλούσια χήρα, ευσεβή και προσκολλημένη στα εκκλησιαστικά δρώμενα. Κι αυτή είναι η αρχή μιας γνωριμίας που θα φέρει τα πάνω κάτω στη ζωή του Πάρι. Μεταξύ τους αναπτύσσεται μια επικίνδυνη σχέση, ένα παιχνίδι εξουσιαστή και εξουσιαζόμενου, εκβιασμών και νοσηρού έρωτα κι αυτό που θα απομείνει είναι ένα θρυμματισμένο είδωλο και μια πικρή ευγνωμοσύνη για τη νύχτα που πάντα γεννάει ένα νέο ξημέρωμα.

Ακολουθεί το διήγημα "Ρωγμές". Ο αφηγητής επισκέπτεται μετά από πολλά χρόνια την περιοχή του Ωρωπού. Εκεί, κάποτε, όταν ήταν έφηβος έκανε ολιγοήμερες καλοκαιρινές διακοπές με τον συνομήλικο φίλο του, Πέτρο, φιλοξενούμενοι στο σπίτι του Αντώνη, θείου του Πέτρου. Ο Αντώνης, τότε, διατηρούσε στον Ωρωπό ένα κατάστημα με καθρέφτες που έφτιαχνε και φιλοτεχνούσε ο ίδιος. Άνθρωπος χαμηλών τόνων, ο Αντώνης, σχεδόν αμίλητος, χωρίς πυγμή, χωρίς την ικανότητα να σηκώσει ανάστημα στη ζωή, παντρεμένος με την πληθωρική Ουρανία, χωρίς παιδιά, χωρίς φωτεινό μέλλον, παραδομένος στη μοίρα του, διάγει μαζί της ένα βίο με αμέτρητες ρωγμές. Ο έφηβος, τότε, αφηγητής, έγινε μάρτυρας της μοναξιάς και της δυστυχίας του Αντώνη και της απόπειράς του να πάρει -ανεπιτυχώς- τεχνητή αναπνοή από την Ομορφιά του κόσμου. Και σε μια αφήγηση ανολοκλήρωτη, ο αφηγητής βάζει στο "παιχνίδι" τον αναγνώστη και τον καλεί να αντικρίσει δυο εκδοχές: πτώση στο κενό ή θρύψαλα ονείρων, στιγμών, επιθυμιών, αστεριών στο σύμπαν.

Επόμενο διήγημα, το συγκλονιστικό "Ομοιώματα" που η ιστορία του κινείται μεταξύ αλήθειας και φαντασίας, πραγματικότητας και ψευδαίσθησης, ανάσας και πυρετού. Ο αφηγητής συναντά έναν στενό του φίλο που γνωρίζονται μεταξύ τους από τα παιδικά τους χρόνια, έναν άνθρωπο βαθιά μοναχικό που ζεί μια ζωή άδεια, χωρίς χαρές και απολαύσεις. Ο φίλος τού εξιστορεί τα του πρόσφατου βίου του. Η νέα του δουλειά σε μια βιοτεχνία είναι η αρχή ενός κουβαριού που ξετυλίγεται και αποκαλύπτει την πολύ ιδιαίτερη ιστορία του όπου πρωταγωνιστούν κούκλες βιτρίνας οι οποίες αποκτούν θέση στην μοναχική καθημερινότητά του, του ψιθυρίζουν, του ξυπνούν πόθους, τον καλούν να γίνει σαν αυτές κι όλα μοιάζουν σαν ένας εφιάλτης σε βραδύτητα. Η ονειρικότητα γίνεται μετοδοτικός ιός, γίνεται στρόβιλος ομοιωμάτων, ψιθύρων, σωμάτων, τραγουδιών και "μη πραγματικότητας".

Το διήγημα με τίτλο "Μακριά" αφορά τον απροσδόκητο θάνατο της Ανθής, του πρώτου έρωτα του αφηγητή, και την περιγραφή εικόνων από την κηδεία της. Εικόνες σπαρακτικές -αφού κηδεύεται ένα κορίτσι- με στιγμιότυπα που προκαλούν συγκρατημένα γέλια. Κι ο ουρανός καθρέφτης της θάλασσας και των στιγμών των δυο νέων. Ο αφηγητής κι η Ανθή του, στον υγρό καθρέφτη της μνήμης παρατηρούν τα παραμορφωμένα είδωλά τους, μακριά απ΄ τον κόσμο. 

 

Τελευταίο διήγημα, "Θαμπός καθρέφτης". Η πάλη ενός ανθρώπου με το "θηρίο", η μάχη που χάνεται, ο ένας που φεύγει κι ο άλλος που μένει πίσω. Ο αφηγητής βιώνει την απώλεια και, σε δευτεροπρόσωπη συνταρακτική εξομολογητική αφήγηση, απευθύνεται στο πρόσωπο που χάθηκε και του μιλά για την αντίληψη της παροδικότητας των πραγμάτων, για όλα εκείνα που περνούν και χάνονται χωρίς ίχνη, για τα θολά είδωλα, για την αγάπη που δεν βρήκε τρόπο, δρόμο και χρόνο να εκφραστεί, για τα λόγια που δεν ειπώθηκαν ή ειπώθηκαν μισά, για την αδυναμία θεραπείας και αγκαλιάς πληγών και απογοητεύσεων, για όλα αυτά που μετά το τέλος τους μετατρέπονται σε σκόνη στον άνεμο, σκόνη στις άκρες μιας κορνίζας μνήμης.

Μια ξεχωριστή λογοτεχνική φωνή ο Κωνσταντίνος Βλαχογιάννης που αξίζει προσοχής, ακοής και ανάγνωσης, ένας συγγραφέας - μελετητητής της σκοτεινής ανθρώπινης πλευράς. Κι εδώ, στα "Είδωλα", καταφέρνει επάξια να διεισδύσει στα άδυτα της ανθρώπινης αβύσσου και να τα εξερευνήσει, να σταθεροποιήσει τη ματιά του στον ραγισμένο καθρέφτη της ύπαρξης. Συναρπαστικά -σχεδόν κορτασαρικών αποχρώσεων- κείμενα, γήινα, μυσταγωγικά, στα όρια του μεταφυσικού, με μια αίσθηση και ατμόσφαιρα του απρόσμενου, του ανεκδήλωτου, του ανορθόδοξου. Οι ιστορίες στα "Είδωλα" μας μαγεύουν και μας παρασύρουν με τον τρόπο που συμβαίνει στα όνειρα: ένας άλλος κόσμος σχηματίζεται πίσω απ' τα μισόκλειστα βλέφαρα.

 
Το πραγματικό και το εξωπραγματικό συνομιλούν και αλληλοσυνδέονται σε αγκαλιά χωρίς ίχνος αντίφασης.

 
Τα φώτα σβήνουν και μονάχα ένας προβολέας ρίχνει το φώς του σ' ότι απομένει στη σκηνή: ο δεύτερος εαυτός, η κρυμμένη μας όψη, το άλλο μας εγώ - εσύ - αυτός - εμείς -εσείς - αυτοί. 

 

 

Περικείμενο Βιβλία