Georges Rodenbach, Μπρυζ, η νεκρή

Ο Υγκ Βιαν, συντετριμμένος από τον πρόωρο θάνατο της συζύγου του, μετακομίζει στην Μπρυζ, μια νεκρή πόλη με ατμόσφαιρα που συνάδει απόλυτα με τη θλίψη και το βαρύ πένθος του. Η Μπρυζ είναι η πόλη που ενσαρκώνει τη νοσταλγία του κι εκείνος, ένας περιπλανώμενος, σπαρακτικά θλιμμένος, μέσα στην ομίχλη και τους λαβυρίνθους της. Ένας άνθρωπος σκιά, που κινείται πλάι στα νερά των καναλιών και γύρω από καθρέφτες που αντικατοπτρίζουν την ασύλληπτη οδύνη του, κινείται έξω από γοτθικά κτίρια και εντός καθεδρικών ναών με τις αναμνήσεις σαν βαριές αλυσίδες στα πόδια του.

 

Ό,τι έχει απομείνει από την νεκρή σύζυγό του είναι η πλεξούδα της, αντικείμενο ιερό - ψυχή του σπιτιού του, που αργότερα θα μετατραπεί σε αντικείμενο ασφυξίας.

 

Ο Υγκ διαβάζει λίγο, καπνίζει πολύ, ονειροπολεί διαρκώς και κολυμπά μόνιμα σε βυθό μνήμης γύρω από τα πορτρέτα της νεκρής. Στο πλευρό του, η Μπαρμπ, η πιστή του οικονόμος, σιωπηλή, θρησκόληπτη, μάρτυρας του πένθους και των μελλούμενων.  Ένα βράδυ, βγαίνοντας από την εκκλησία της Νοτρ-Νταμ, ο Υγκ αντικρίζει μια γυναίκα, πιστό αντίγραφο της γυναίκας του. Την ακολουθεί για μέρες, μαθαίνει την ταυτότητά της: Τζέιν Σκοτ, χορεύτρια. Και στη συνέχεια, υποκατάστατο της νεκρής.

 

Ο Υγκ μπαίνει σε μια δίνη νοσηρού ερωτικού πάθους μαζί της. 

 

Ώσπου η νεκρή πόλη γίνεται δικαστής, ώσπου τα είδωλα παύουν να θυμίζουν το ένα το άλλο. Η έννοια της αμαρτίας αναδύεται στην επιφάνεια του νερού δίπλα στο ψυχοράγισμα ενός κύκνου.

 

Κορυφαίο κείμενο του συμβολισμού, ποιητικό ψυχογράφημα μιας πόλης τυλιγμένης σε μια απόκοσμη αχλή. Ένα σύντομο συνταρακτικό μυθιστόρημα-μελέτη πάνω στο πένθος και την αυταπάτη του έρωτα.

 

Επίμετρο και μετάφραση άθλος της Ιωάννας Αβραμίδου. Αντί επιμέτρου, δύο ποιήματα για την Μπρυζ, ένα του Ράινερ Μαρία Ρίλκε και ένα του Στέφαν Τσβάιχ, και ακολουθούν φωτογραφίες τοπίων και μνημείων που αποτελούν το σκηνικό αυτής της αριστουργηματικής νουβέλας.

 

 

Εκδόσεις Σαιξπηρικόν

Tessa Hadley, Το παρελθόν

Το παρελθόν είναι σκόρπια παλιά γράμματα, είναι η μυρωδιά κλειστού αέρα σε συρτάρι που ξεκλειδώνει, είναι οι ξεθωριασμένες φωτογραφίες παλιών εαυτών σαν προφητικοί χρησμοί, είναι οι παιδικές ανασφάλειες που καταδιώκουν ενήλικες ψυχές.

"Το παρελθόν" είναι ένα σπουδαίο σύγχρονο βρετανικό μυθιστόρημα με τη μυρωδιά του κλασικού. Το έκτο κατά σειρά της Tessa Hadley και πρώτο της που μεταφράζεται στα ελληνικά, δίνοντάς μας την ευκαιρία να γνωρίσουμε μια συγγραφέα μεγάλης στόφας στα χνάρια του Χένρι Τζέιμς και της Βιρτζίνια Γουλφ.

Χωρισμένο σε τρία μέρη ή τρεις πράξεις, (η ατμόσφαιρά του είναι έντονα θεατρική) παρόν - παρελθόν - παρόν. Το παρόν συνυφαίνεται με το παρελθόν, το χθες έχει έντονη επίδραση στη ζωή των ηρώων σήμερα.

Τέσσερα αδέρφια ξαναβρίσκονται στο πατρικό τους σπίτι για καλοκαιρινές διακοπές και με αφορμή την πιθανή πώλησή του.

Η Χάριετ, η Άλις που έχει μαζί της τον Κασίμ, πακιστανικής καταγωγής, γιο ενός πρώην συντρόφου της, η Φραν με τα δύο της παιδιά και ο Ρόλαντ που φέρνει μαζί του την δεκαεξάχρονη κόρη του από τον πρώτο του γάμο και την τρίτη σύζυγό του, Πιλάρ, αργεντίνικης καταγωγής. 

Παρόν: τέσσερα αδέρφια, δύο μικρά παιδιά και δύο "ξένοι", ο Κασίμ και η Πιλάρ, κάτω απ' την ίδια στέγη.

Παρελθόν: στο ίδιο σπίτι, μια γενιά πίσω, 1968, η μητέρα των τεσσάρων, Τζιλ, επιστρέφει στους γονείς της με τα τρία της παιδιά (το ένα αγέννητο ακόμα), έχοντας εγκαταλείψει τον σύζυγό της που κι εκείνος την εγκατέλειψε στο όνομα μιας επανάστασης.

Τρεις εβδομάδες, τα τέσσερα αδέρφια ζουν σε ένα ειδυλλιακό περιβάλλον στη φύση, πηγαινοέρχονται νωχελικά, συνομιλούν, θυμούνται τα παιδικά τους χρόνια, πίνουν τσάι, ετοιμάζουν φαγητό, ανακαλύπτουν ότι περισσότερα είναι εκείνα που τους χωρίζουν παρά τους ενώνουν, προσπαθούν ευγενικά να κρατήσουν τις μεταξύ τους γέφυρες όρθιες, προσπαθούν να ανταλλάξουν τρυφερά συναισθήματα. Μέσα στην ησυχία και την ομορφιά του τοπίου τριγύρω, το παρελθόν κινείται ύπουλα σαν αναμένο φυτίλι κάτω από τα πόδια τους. 

Κλειστοφοβικό δράμα δωματίου με αιωρούμενες νευρώσεις, ανασκαφή μύχιων σκέψεων και πράξεων. Η χαμηλόφωνη γραφή της Hadley συλλαμβάνει επιτυχώς την τραγωδία των οικογενειακών σχέσεων, της καθημερινότητας, της μετάνοιας, της απώλειας, της κρίσης ταυτότητας, του χρόνου που τρέχει αφήνοντας σημάδια φθοράς σε πρόσωπα και καρδιές.

Έξοχη η μετάφραση από την Μαρία Αγγελίδου. 

Εκδόσεις Gutenberg

Jules Verne, Παιδικές και νεανικές αναμνήσεις

 

Ξεκίνημα από το μηδέν, με τους καλύτερους οιωνούς για μόνιμη εγκατάσταση στα εκδοτικά πράγματα. Ο αριθμός "0" της σειράς Opusculum των νεοσύστατων εκδόσεων Στιγμός ξεκινάει την πορεία του με αυτό το ολιγοσέλιδο λογοτεχνικό θαύμα του Ιουλίου Βερν. Αυτοβιογραφικό και εξομολογητικό κείμενο, και ταυτόχρονα μια σύντομη ανάλυση του έργου του με την πένα του ίδιου του συγγραφέα.
 

Οι "Αναμνήσεις" αποτυπώθηκαν κατόπιν προτροπής του Αμερικανού δημοσιογράφου Θίοντορ Στάντον και πρωτοδημοσιεύτηκαν το 1891 στο περιοδικό Youth's Companion.
 

Ο εξηντάχρονος τότε Βερν επιστρέφει μέσω της μνήμης στα παιδικά του χρόνια γιατί "γερνώντας, η μνήμη μακραίνει σαν ένα τηλεσκόπιο που μεγαλώνουμε το σωλήνα του και μπορεί να διακρίνει τις πιο μακρινές γραμμές του παρελθόντος".  Ο Βερν εξομολογείται την αγάπη του για το γράψιμο και τη θάλασσα, αναφέρει τα πρώτα του διαβάσματα που επηρέασαν νου και ψυχή όσο οι εικόνες ζωντανεύουν και γίνονται πλοία και ιστιοφόρα. Η επιθυμία του μικρού Βερν ήταν να ανακαλύψει τον εσωτερικό τους κόσμο, να σκαρφαλώσει στα ξάρτια κι από εκεί να αγναντεύει τη ζωή και το άπειρο.
 

Από το παράθυρο του σπιτιού του, το ποτάμι μετατρέπεται σε αρχιπέλαγος και η φλόγα των ταξιδιών ανάβει στην παιδική καρδιά: εκείνος και ο αδελφός του ταξιδιώτες και καπετάνιοι σε ένα ταξίδι στο παντοτινό της περιπέτειας.
 

Ώσπου φτάνει η ώρα των μεγάλων ταξιδιών που ύστερα έγιναν όλα εκείνα που διαβάστηκαν, διαβάζονται και θα διαβάζονται παντού και αιώνια.
 

Η αριστοτεχνική μετάφραση ανήκει στη Μαρία Παπαδήμα, ξεχωριστή εργάτρια του λόγου, της ομορφιάς των λέξεων και των εικόνων.
 

 

Εκδόσεις Στιγμός
 

Φρανκ Μπουίς, Καμιάς γυναίκας γέννημα

 

 

Παλιά, πολύ παλιά σε κάποια αγροτική περιοχή της Γαλλίας, ο ιερέας Γκάμπριελ δέχεται στο εξομολογητήριό του μια επίσκεψη. Πίσω από το διάτρητο χώρισμα, μια αναπνοή, μια φωνή, μια εκμυστήρευση για κάποια τετράδια κρυμμένα κάτω από το σώμα μιας νεκρής γυναίκας, τροφίμου στο άσυλο των ψυχικά ασθενών. Τα τετράδια φτάνουν στα χέρια του ιερέα κρυφά. Τα τετράδια ανοίγουν και έτσι αρχίζει ένα μαύρο παραμύθι με τραγική ηρωίδα την Ροζ, η οποία αιωρείται κάτω από πένθιμους ίσκιους τοπίων και ανθρώπων.

Στα 14 της, η Ροζ, πωλείται ως σκλάβα από τον πατέρα της σε έναν πλούσιο γαιοκτήμονα που ζει με την ηλικιωμένη μητέρα του και μια σύζυγο φάντασμα, κλειδωμένη σε ένα από τα δωμάτια κελιά του υποστατικού του.  Η Ροζ έρχεται αντιμέτωπη με την πιο άγρια πλευρά της ανθρώπινης φύσης. Μοναδικά της στηρίγματα στην καθημερινή της κόλαση είναι η ανάμνηση των μικρότερων αδελφών της και της μητέρας της, μια μικρή κούκλα από μίσχους καλαμποκιού και η γνωριμία της με τον Εντμόν. Τον τρυφερό και τρομαγμένο Εντμόν, με ένα ρόλο κλειδί στην εξέλιξη της ζωής όλων.

Όλα τα άλλα είναι ένα τσεκούρι που γδέρνει ανελέητα την ψυχή του κοριτσιού και την σπάει σε χιλιάδες κομμάτια. Ώσπου η οργή ξεχειλίζει, οι ψυχικές αντοχές χτίζουν οικοδόμημα γερό στην ψυχή της Ροζ, ο πόνος γίνεται άγριος θυμός και ο θυμός φονικό όπλο.

Η Ροζ μεταφέρεται στο άσυλο. Εκεί θα γνωρίσει την άλλη Ροζ, τη "γυναίκα που μετράει", εκεί θα αποκτήσει εκείνο που βίαια θα αποχωριστεί έξι μέρες μετά. Εκεί οι μνήμες θα αρχίσουν να τρέχουν πάνω στις σελίδες των τετραδίων.

Με εναλλαγές πρωτοπρόσωπης και τριτοπρόσωπης αφήγησης και την τεχνική του εγκιβωτισμού (με έντονη επιρροή από τον Ουίλλιαμ Φώκνερ), οι φωνές αποκτούν ύψος και ένταση. Το κουβάρι ξετυλίγεται, δίνοντας ώθηση κι εκκίνηση σε μια σπαρακτική εξιστόρηση.

Ο πολυβραβευμένος Φρανκ Μπουίς, διαθέτοντας μια ευφάνταστη γραφή, δημιούργησε ένα καθηλωτικό μυθιστόρημα εποχής με αποχρώσεις ψυχολογικού θρίλερ. Μια κατάδυση στα σκοτεινά νερά της ανθρώπινης ψυχής.

Έξοχη η μετάφραση του Γιώργου Καράμπελα σε ένα κείμενο που δονείται ολόκληρο από την πρώτη ως την τελευταία σελίδα.

 

 

Εκδόσεις Καστανιώτη

Σταύρος Ζουμπουλάκης, Συζητώντας με τον Στρατή Μπουρνάζο

Ένας διανοούμενος της εποχής μας και ένας ιστορικός, με σταθερό τόπο συνάντησης το ίδρυμα βιβλικών σπουδών Άρτος Ζωής. Ήσυχα απογεύματα, ένα πάτημα του play στο κασετοφωνάκι και οι συζητήσεις ξεκίνησαν, εξελίχθηκαν, κολύμπησαν σε λιμνάζοντα και ταραγμένα ύδατα της ύπαρξης και της σύγχρονης Ιστορίας, στα ρηχά και στα βαθιά. Οι συναντήσεις αυτές μεταξύ των Σταύρου Ζουμπουλάκη και Στρατή Μπουρνάζου, 11 τον αριθμό, όσα και τα κεφάλαια αυτού του πρωτότυπου για τα ελληνικά δεδομένα τόμου, βασισμένου σε μια ιδέα του Νίκου Γκιώνη, έγιναν ένα απολαυστικό ανάγνωσμα το οποίο κυκλοφόρησε πολύ πρόσφατα από τις εκδόσεις Πόλις.

Τα θέματα που απασχολούν τους δύο συνομιλητές και τα οποία αναλύουν δίχως ίχνος συμβατικότητας, είναι θέματα που αφορούν όλους μας λιγότερο ή περισσότερο. Οι συζητήσεις τους έχουν αμεσότητα, ειλικρίνεια και τεράστιο ενδιαφέρον μιας και καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα ζητημάτων όπως θρησκεία, πολιτική, εκπαίδευση και λογοτεχνία.

Πρόεδρος του ιδρύματος Άρτος Ζωής και του Εφορευτικού Συμβουλίου της Εθνικής Βιβλιοθήκης ο Σταύρος Ζουμπουλάκης, συγγραφέας, δοκιμιογράφος και φιλόλογος, πολυγραφότατος, βραβευμένος, με ένα σπουδαίο έργο στην πορεία του, εκφράζεται ανοιχτά, μειλίχια και με πάθος για τα παιδικά του χρόνια, την περίοδο σπουδών του σε Αθήνα και Παρίσι, τους δασκάλους του και όσα τον επηρέασαν, τη θητεία του στον τομέα της εκπαίδευσης, τα χρόνια που ήταν διευθυντής στη Νέα Εστία. Ύστερα αναφέρεται στην αρρώστια και τον ανθρώπινο πόνο, στη λογοτεχνία και σε αγαπημένους του συγγραφείς των οποίων το έργο έριξε καρπό μέσα του.

Έπειτα η κουβέντα στρέφεται στον εβραϊσμό, τον αντισημιτισμό και το Ολοκαύτωμα και αργότερα, στην πολιτική και την Αριστερά, με αναφορές στη σημερινή κυβέρνηση αλλά και στο Τέρας της ακροδεξιάς που δεν δαμάζεται εύκολα.

Τέλος, συζητήσεις για τον Άρτο Ζωής και τις βιβλικές σπουδές και για την Εθνική Βιβλιοθήκη και τους αναγνώστες.

Καρπός των 11 συναντήσεων λοιπόν, αυτή η πρωτότυπη έκδοση που οπωσδήποτε συγκαταλέγεται στις σημαντικότερες της χρονιάς.

Βιβλίο ανάσα σε κάθε είδους θηλιά που μας πνίγει. Βιβλίο παράθυρο στην αλήθεια, την καλοσύνη, τον άνθρωπο, την Ιστορία, τον κόσμο, το φως, την ελπίδα.

 

Εκδόσεις Πόλις

Τζόναθαν Κόου, Ο κύριος Γουάιλντερ κι εγώ

 

Ένας φόρος τιμής στον κινηματογράφο, στην ανθρώπινη καρδιά, στη νοσταλγία, στην έμπνευση που ενηλικιώνεται και οδεύει προς το γήρας και στις ανοιχτές πληγές του παρελθόντος που μετατρέπονται σε ασπρόμαυρα πλάνα.  Αυτό είναι το νέο βιβλίο του Τζόναθαν Κόου που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Πόλις.  Ο "κύριος Γουάιλντερ" του τίτλου δεν είναι άλλος από τον σπουδαίο σκηνοθέτη Μπίλι Γουάιλντερ. Το "εγώ" είναι η Καλλιστώ, η αφηγήτρια της ιστορίας. Στα 57 της σήμερα, κάτοικος Λονδίνου, μουσικός, με καριέρα και οικογένεια σε κρίση, αναπολεί μια άλλη μακρινή εποχή όσο η "Fedora" του Μπίλι Γουάιλντερ παίζει στην οθόνη και γίνεται αντικατοπτρισμός της ζωής της.

Καλοκαίρι του '76, η εικοσάχρονη Καλλιστώ, ταξιδεύει από την Αθήνα στην Αμερική και, χάρη σε μια τυχαία γνωριμία, βρίσκεται να γευματίζει με τον Γουάιλντερ και τον στενό του συνεργάτη και σεναριογράφο Ιζ Ντάιαμοντ. Δεν γνωρίζει το έργο τους αλλά μαγεύεται όσο τους μαγεύει κι εκείνη με την αθωότητά της. Κι έτσι αρχίζει μια σχέση που θα την σημαδέψει για πάντα.

Ένα χρόνο μετά, προσλαμβάνεται ως μεταφράστρια στο πλευρό των δύο αντρών και τους ακολουθεί στην Κέρκυρα, νησί σκηνικό των γυρισμάτων της νέας τους ταινίας Fedora. Η Καλλιστώ βουτά με ενθουσιασμό στη μαγεία της προετοιμασίας, γίνεται μάρτυρας ενός κόσμου με διαμάχες, μικρές χαρές και ματαιώσεις. Ενώ είναι συνεπαρμένη, αντιλαμβάνεται ότι κάτι αλλάζει στον κόσμο και στην εποχή του σινεμά και ότι το άστρο του Γουάιλντερ τρεμοσβήνει σαν κερί στον άνεμο των αλλαγών. Το Χόλιγουντ τον απορρίπτει. Από την Ελλάδα το συνεργείο μεταβαίνει στο Μόναχο για συνέχεια των γυρισμάτων, μιας και η Γερμανία εξασφαλίζει την απαιτούμενη χρηματοδότηση. Το νεαρό κορίτσι διαπιστώνει ότι πίσω από τη φήμη και την ξεθωριασμένη πλέον λάμψη του Μπίλι κρύβεται μια ολόκληρη ιστορία Ιστορίας και γεγονότων που τον στοιχειώνουν.

Μέσα από τα μάτια και τα χείλη της αφηγήτριας, ο Κόου φιλοτεχνεί με τις πιο τρυφερές πινελιές το πορτρέτο ενός σκηνοθέτη-ορόσημο κι ενός ανθρώπου μελαγχολικού με σαρδόνιο χιούμορ. Ευφυές τέχνασμα η προσθήκη του ιντερλούδιου με μορφή σεναρίου, με την αφήγηση του Γουάιλντερ για το πώς από τη Γερμανία των ναζί και των φαντασμάτων βρέθηκε στην Αμερική χτίζοντας νέα όνειρα.

Μυθιστόρημα παρηγορητικό, ανθρώπινο, σαν γλυκόπικρο τραγούδι θαυμάσια μεταφρασμένο στα ελληνικά από την Άλκηστη Τρίμπερη. 

Εκδόσεις Πόλις

Πάνος Σαμαράς, Νύχτα / Το χαμένο λιβάδι

 

Αριθμός 1 σημαντικότατο έργο της σειράς "Ανασύροντας από τη λήθη" των εκδόσεων Σκαρίφημα, αυτή η συγκλονιστική διλογία που κυκλοφόρησε τρία χρόνια πριν και δεν πρέπει επ' ουδενί να περάσει απαρατήρητη.
 

Ο Πάνος Σαμαράς υπήρξε μια ξεχωριστή μορφή των ελληνικών γραμμάτων, με εντελώς προσωπικό ύφος και γραφή ψυχής, αίματος και ήθους. Οι ήρωές του δεν είναι χάρτινοι, είναι βαθιά ανθρώπινοι, αγωνιζόμενοι για επιβίωση, αγάπη, ελπίδα και φως σε μια κατασκότεινη  ιστορική περίοδο. Απόμακρος από τους λογοτεχνικούς κύκλους και παρεξηγημένος από τους κριτικούς της εποχής του, ο Σαμαράς στερήθηκε τη μεγάλη αναγνωρισιμότητα που του έπρεπε.
 

Πολλά χρόνια μετά, έστω και αργά, χάρη στην ευαισθησία και την οξύνοια των εκδόσεων Σκαρίφημα και του Σπύρου Καρυδάκη, δύο από τα κορυφαία του έργα ξαναγεννήθηκαν, ανασύρθηκαν από τη λήθη, βγήκαν στο φως και ταξίδεψαν ως τα χέρια μας.
 

Κεντρικός ήρωας είναι ένας νεαρός στρατιώτης από τη Θράκη, εγκλωβισμένος στην κατοχική Αθήνα. Ξένος μέσα του, ξένος γύρω του, γυρεύει έναν τόπο, ένα κομμάτι ψωμί, μια ζεστή καρδιά. Στη "Νύχτα", περιπλανώμενος, με το μυαλό στοιχειωμένο από εικόνες φρίκης του πεδίου της μάχης, ήχους των πολυβόλων και οβίδων, είναι ένας άνθρωπος-σκιά που νοσταλγεί τον τόπο του και το λιβάδι των παιδικών του χρόνων, την οικογένειά του, τη Μάγδα που του ορκίστηκε ότι θα τον περιμένει.  Στη μαύρη νύχτα χωρίς άστρα, η γη του και οι άνθρωποί του είναι το μόνο φως. Ώσπου ένα άλλο φως αρχίζει να τον ζεσταίνει, το φως των ματιών της Λουκίας. Κι ο κόσμος γίνεται πολύ πλατύς, όσο κι ο ουρανός. Κι ένα φως ακόμα, φως τρεμόσβηστο: η μητέρα του ένα κερί στον άνεμο, ένα σώμα που ίπταται, ένας νους που κάνει ταξίδι στο χρόνο.  Τα μάτια του ήρωα είναι λιβάδια απέραντα που χάνουν το χρώμα τους, γίνονται ασπρόμαυρη φωτογραφία, γιατί όλα χάνονται, ο κατοχικός τρόμος είναι φλόγα που κατακαίει ό,τι ξεκίνησε ν' ανθίζει.
 

Στο "Χαμένο λιβάδι", ο ίδιος ήρωας, μετά την Κατοχή, ταξιδεύει στη Γερμανία προς αναζήτηση ανθρώπων-θεμελίων του. Εκεί ξημερώνουν άλλες μέρες, άλλοι τρόμοι, οι παλαιοί εχθροί ξεπηδούν από παντού. Εκείνοι που σκόρπισαν θάνατο και οδύνη τώρα θρηνούν, αρνούνται ή αποδέχονται. Η επιστροφή του νεαρού ήρωα στην Ελλάδα είναι φορτωμένη θλίψη μα και δύναμη να ξαναχτίσει έναν κόσμο απ' την αρχή όσο η Ιστορία αλλάζει σελίδα.
 

Κατοχική και μετακατοχική λογοτεχνία με εναλλασσόμενες αποχρώσεις, ποιητικότητα, λιβάδια που αλλάζουν σχήμα. Άνθρωποι κουκίδες στα μαύρα κατάστιχα...

 

 

Εκδόσεις Σκαρίφημα