Louis-Charles Fougeret de Monbron, Μαργκώ, η μανταρίστρα

Ένα γοητευτικό ερωτικό κείμενο του 18ου αιώνα, η "Μαργκώ", το υπ' αριθμόν 4 της σειράς Opusculum των εκδόσεων Στιγμός, που συνεχίζουν να εκδίδουν σημαντικά κλασικά έργα μικρής έκτασης και υψηλής ποιότητας.

Η Μαργκώ, χάρη στην ομορφιά, την εξυπνάδα, την πονηριά της και τα "ξυπνήματα" του κορμιού της, από φτωχή μανταρίστρα γίνεται πόρνη, εξελίσσεται σε μια καθωσπρέπει αστή και αναρριχάται κοινωνικά. Πλάσμα και πνεύμα ελεύθερο, δίχως δεσμεύσεις και ενδοιασμούς, θίγει τα κακώς κείμενα της εποχής της, βγάζει γλώσσα στα χρηστά ήθη χωρίς να πηγαίνει απόλυτα κόντρα στο κατεστημένο. Θυμώνει και επαναστατεί απέναντι στην υποκρισία και την υπεροψία των ανδρών, κυρίως εκείνων που κατέχουν θέσεις εξουσίας.

Μέσα από την πρωτοπρόσωπη αφήγηση της ηρωίδας γίνονται αναφορές σε πρόσωπα και έργα της εποχής. Ολόκληρο το έργο, άλλωστε, αποτελεί αναφορά στον 18ο αιώνα, στην κυοφορία των μεγάλων αλλαγών και της διαμόρφωσης λογοτεχνικών δρώμενων, απότοκα της διαμάχης του λιμπερτινισμού και της απολυταρχικής εξουσίας.

Η Μαργκώ θεωρήθηκε άκρως τολμηρό πεζογράφημα άμα τη εμφανίσει του, κατηγορήθηκε ως βλάσφημο και επικίνδυνο πορνογράφημα που στηλιτεύει το καθεστώς και την θρησκεία, και οδήγησε τον συγγραφέα του στη φυλακή.

Πρόκειται για ένα έργο που αστράφτει από την αρχή ως το τέλος, είναι πικρά χιουμοριστικό και δηλητηριώδες. Και τόσο σύγχρονο, όπως όλα τα σπουδαία κλασικά κείμενα.

Η Μαρία Γυπαράκη, εκδότρια του Στιγμού, μας χάρισε μια έξοχη, παιγνιώδη μετάφραση καθώς και μια εισαγωγή που ακτινοβολεί από πληροφορίες, γνώση και Ιστορία.

 

 

Μετάφραση: Μαρία Γυπαράκη

Εκδόσεις Στιγμός

Καταρίνα Μπέντιξεν, Το δέντρο με τα μπουκάλια του ουίσκι

 

Η γη γύρω από το δέντρο με τα μπουκάλια του ουίσκι έχει χώμα σκληρό και κάτω από την επιφάνεια κρύβει ρίζες, σώματα, ζωές, νερό και διαδρόμους που συνδέουν κόσμους και πόθους.
 

Η Καταρίνα Μπέντιξεν, γεννημένη στη Λειψία της Ανατολικής Γερμανίας, μεταφράζεται για πρώτη φορά στα ελληνικά, αριστοτεχνικά από τον Αλέξανδρο Κυπριώτη. Η παρούσα συλλογή διηγημάτων αποτελεί το λογοτεχνικό της ντεμπούτο το οποίο είναι ομολογουμένως άκρως εντυπωσιακό.  Είκοσι ένα διηγήματα - σκοτεινά έργα τέχνης με ήρωες ανθρώπους παγιδευμένους στην καθημερινότητά τους, ανήμπορους να αντιδράσουν σε οποιοδήποτε εξωτερικό ερέθισμα και με τους εσωτερικούς τους διακόπτες εκτός λειτουργίας, με σώμα και ψυχή σε έκρηξη, αποφασισμένους να βγάλουν απ' τη μέση ό,τι ξύνει την παλιά τους πληγή.
 

Οι ήρωες της Μπέντιξεν φτιάχνουν μια οικογένεια από αντικείμενα στο δρόμο, αποφεύγουν να σηκώσουν το ακουστικό από φόβο στη λέξη "Μαμά", δεν έχουν λέξεις στο στόμα παρά μονάχα ακατάληπτες κραυγές, ντύνονται ρόλους δανεικούς, σκέφτονται πέντε πράγματα ασύνδετα μεταξύ τους, κυκλοφορούν με εντομοκτόνο κι ανοίγουν τάφους για χάμστερ και πουλιά, δίνουν οδηγίες για τη δημιουργία μιας λούτρινης μητέρας, ονειρεύονται πράσινα, κόκκινα και μπλε σπίτια, παράθυρα και ψωμιά και ξυπνάνε γερασμένοι, μαγειρεύουν σούπες για να ξορκίσουν τους φόβους. Το στενόχωρο σπίτι τους γεννάει παιδιά και το δέντρο της αυλής τους ξερνάει θραύσματα μιας μπάλας.
 

Η γλώσσα της Μπέντιξεν είναι απλή, αιχμηρή, αφοπλιστικά ειλικρινής, έχει αίμα που κοχλάζει, είναι ποτάμι ορμητικό. Κι ενώ η σπουδαία αυτή συγγραφέας αγαπάει τους ήρωές της και τους εξυψώνει, την ίδια στιγμή, σατιρίζει ανελέητα την άγνοια της πτώσης τους.
 

Χάρη στις εκδόσεις Σκαρίφημα ανακαλύψαμε μόλις μία κορυφαία σύγχρονη φωνή της γερμανόφωνης πεζογραφίας. Τα πλάσματα της Καταρίνα Μπέντιξεν κρατάνε κομμάτια σπασμένου καθρέφτη, αντικρίζουν μέσα του το άδειο τους είδωλο που μοιάζει με το δικό σου είδωλο, Αναγνώστη, που βολεμένος σε μια φαινομενικά τακτοποιημένη ζωή, δίνεις μάχη να κερδίσεις στον αγώνα ταχύτητας μνήμης και λήθης, λογικής και παραλόγου, ηδυπάθειας και ηττοπάθειας στους πιο κρυφούς λαβύρινθους του μυαλού σου.

 

 

Μετάφραση: Αλέξανδρος Κυπριώτης

Εκδόσεις Σκαρίφημα

Quentin Lafay, Το οχυρό

Έξι μόνο μέρες στην εξουσία και κατά τη διάρκεια τους ο ίλιγγος και τα σκοτεινά νερά της και η απόφαση διαφυγής προς εκείνο που κάποτε έμοιαζε μακρινό όνειρο και φόβος προσέγγισης. Ο Τερίς Μπερανζέ, καθηγητής πανεπιστημίου, δέχεται απρόσμενη πρόταση από τον Πρόεδρο της Γαλλικής Δημοκρατίας να αναλάβει Υπουργός Οικονομικών στο πλαίσιο ενός κυβερνητικού ανασχηματισμού.
 

Έχοντας όραμα και σχέδιο και όντας φιλόδοξος και συνεπαρμένος, αποδέχεται την πρόταση ώσπου, άλλο τόσο απρόσμενα, υποβάλλει μια έγγραφη παραίτηση και χάνεται.
 

Τέσσερα χρόνια μετά, πιάνει την πένα του και εξιστορεί: γεγονότα και αίτια που τον οδήγησαν στην απόφαση φυγής, την ολιγοήμερη πορεία του και τα όσα βίωσε εντός και εκτός παρασκηνίων, εκείνη τη σχέση που τον σημάδεψε γιατί το "σ' αγαπώ" δεν βγήκε αληθινά από τα χείλη του. Κι εκείνον τον αποχαιρετισμό στην εξουσία που αποδείχθηκε πιο μεγάλος από το αντίο σε μια γυναίκα.
 

Χωρισμένο σε έξι κεφάλαια, όσες και οι μέρες παραμονής του Μπερανζέ στο Υπουργείο, με μια εισαγωγή κι έναν επίλογο, το οχυρό χτίζεται λίγο λίγο ως τη στιγμή της κατάρρευσης. Η πολιτική θέση γοητεύει και, ταυτόχρονα, απωθεί τον κεντρικό ήρωα. Το υπερμέγεθες εγώ του δεν ικανοποιείται, τα φώτα και οι φωνές τον ζαλίζουν, το όραμα έχει ρωγμές, η χαρά του για όσα ονειρευόταν μένει μισή γιατί η άλλη μισή είναι καρδιά σπασμένη σε θρύψαλα εδώ και καιρό. Μια λάθος κίνηση κι ένα προσωπικό οχυρό γκρεμίζεται. Από τα χαλάσματα φυτρώνουν φόβοι και ενοχές αγριόχορτα. Ο Μπερανζέ αποδυναμώνεται, ψάχνει εναγωνίως μια αρχή πριν το τέλος, μπαίνει σε διαμάχη με τα ηθικά του διλήμματα και το θαμπό χρώμα της φιλοδοξίας.
 

Ο Quentin Lafay εργάστηκε δίπλα στον Εμμανουέλ Μακρόν ως λογογράφος και υπεύθυνος της ομάδας εμπειρογνωμόνων του. Παραιτήθηκε διαφωνώντας με την δεξιά πορεία της πολιτικής της κυβέρνησης. Κι εδώ στο πρώτο του μυθιστόρημα δεν παρουσιάζει ένα ντοκουμέντο με υπαρκτά πρόσωπα και καταστάσεις. Φωτογραφίζει και υπαινίσσεται όσα είδε και ένιωσε κατά το πέρασμά του από την σκηνή της πολιτικής και παρέδωσε ένα εξαιρετικό αποτέλεσμα λογοτεχνίας.
 

Θαυμάσια μετάφραση από την Κίττυ Ξενάκη.

 

Εκδόσεις Πόλις

Τζέννυ Έρπενμπεκ, Δοκιμασία

Τα σπίτια είναι οι άνθρωποί τους. Τα σπίτια γεννιούνται, μεγαλώνουν, αγαπούν να αγαπιούνται, γίνονται καταφύγια, πεθαίνουν ή κατεδαφίζονται για να χτίσουν στη ρίζα τους άλλες ζωές, άλλες ψυχές, άλλα μάτια που αγναντεύουν θάλασσες, λίμνες, σύννεφα και πατρίδες.
 

Στη "Δοκιμασία", αυτό το συγκλονιστικά αριστοτεχνικό μυθιστόρημα της Jenny Erpenbeck που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Καστανιώτη, πρωταγωνιστής είναι ένα σπίτι σε μια λίμνη του Βρανδεμβούργου, νοτιοανατολικά του Βερολίνου. Ένα σπίτι που γύρω του κι εντός του συνυφαίνονται ανθρώπινοι βίοι παράλληλα με μεγάλα ιστορικά γεγονότα, από τη δεκαετία του '20 έως σήμερα. Οι ιδιοκτήτες και οι ενοικιαστές εναλλάσσονται με τα χρόνια, το σπίτι αναπνέει μαζί τους, γίνεται αυτόπτης μάρτυρας ψιθύρων, δακρύων, πόθων και καημών για μια πατρίδα και μια αγάπη.
 

Ένα σώμα αγγίζει ένα άλλο σώμα μες στο σκοτάδι, χείλη ενώνονται σε φιλιά απόγνωσης και σε πυρετό ρόλων και η ζωή χύνεται σ' όλες τις γλώσσες του κόσμου.
 

Η Ιστορία φλέγεται! Το σπίτι είναι Πατρίδα και Ξενιτιά, Γιορτή και Θάνατος, Δέντρο σκιερό και Δοκιμασία απ' το Θεό ή τη μοίρα. Είναι μικρή σημαία μιας χώρας μεγάλης σαν αέρας, φυλακή κι απελευθέρωση.  Ο άνεμος των γεγονότων φυσά μανιασμένα και μεταφέρει στάχτες, φόβους, αγωνίες, πτώσεις σχηματίζοντας έναν χάρτη εθίμων, ανθρώπων και αισθημάτων.
 

Η καρδιά των λέξεων της Erpenbeck έχει αίμα καυτό - ποτάμι ορμητικό, έχει χτύπο, επανάληψη και ρυθμό που σφυροκοπούν τη στίξη στο χαρτί. Ο Αλέξανδρος Κυπριώτης, με την εξαιρετική του μετάφραση, φανέρωσε για μια ακόμα φορά το μεγαλείο της τέχνης του να αφουγκράζεται τους κραδασμούς, τις άχνες και τα άηχα ουρλιαχτά του σπουδαίου λόγου αυτής της κορυφαίας πεζογράφου και δραματουργού.

 

 

Εκδόσεις Καστανιώτη

Ερβέ Λε Τελιέ, Η ανωμαλία

 

Όλα ξεκινάνε με μια δολοφονία και τελειώνουν με μια έκρηξη. Και στο ενδιάμεσο: μια απόκλιση, μια Ανωμαλία, ένα βιβλίο πριν ένα τραγικό τέλος, δύο μικρά τουβλάκια Lego, μια πτήση εις διπλούν σε πτώση και με αίσθηση συντριβής και το πεπρωμένο των "διπλασιασμένων" επιβατών. Μια πτήση σε επανάληψη με τους ίδιους επιβάτες. Τίποτα δεν είναι όπως φαίνεται, όλα έχουν διπλή υπόσταση και ανάγνωση σε αυτό το συγκλονιστικό, παράξενο και πρωτότυπο μυθιστόρημα του Hervė Le Tellier που απέσπασε το Βραβείο Goncourt 2020, τη σημαντικότερη διάκριση των γαλλικών γραμμάτων.

 

Χωρισμένο σε τρία μέρη, με το πρώτο να θυμίζει σπονδυλωτό μυθιστόρημα. Τα κεφάλαιά του είναι τόσα όσα και τα βασικά πρόσωπα του έργου. Κάθε κεφάλαιο, ένα όνομα και μια ιστορία. Η ιστορία του ενός μπαίνει στη χαραμάδα της ιστορίας του άλλου, γίνεται αντικατοπτρισμός ειδώλων και δημιουργεί σωσίες και ανατροπές.

 

Όλα κινούνται, παράλληλα,στη σφαίρα της φαντασίας, του ρεαλισμού, του θρίλερ και της ενδοσκόπησης. Όλα, ένα κέρμα πεταμένο κάπου στον Γαλαξία που μένει μετέωρο.

Μάρτιος 2021, η Ανωμαλία της πτήσης Παρίσι-Νεα Υόρκη ενώνει ζωές και πρόσωπα. Ακολουθεί αναγκαστική προσγείωση στο JFK και οι επιβάτες επιστρέφουν στην καθημερινότητά τους, στα πάθη τους και στα προσωπικά τους δράματα.

 

Ιούνιος 2021, η ίδια ακριβώς πτήση με τον ίδιο πιλότο και τους ίδιους επιβάτες, με την ίδια αίσθηση πτώσης και συντριβής, πραγματοποιεί αναγκαστική προσγείωση στο McGuire Air Force του Νιου Τζέρζι. Οι επιβάτες μπαίνουν σε εγκλεισμό υπο την στενή παρακολούθηση μελών του Αμερικανικού στρατού, περνούν από συνεντεύξεις και στερούνται ατομικών ελευθεριών.

Ό,τι συμβαίνει από εκεί και μετά είναι μια αμφισβήτηση εννοιών, είναι ένα κράμα επιστημονικής φαντασίας, περιπέτειας, ψυχολογικού δράματος και έντονου πολιτικού και κοινωνικού σχολιασμού, με το σασπένς στα ύψη.

 

Άθλος η μετάφραση του Αχιλλέα Κυριακίδη σε αυτό το εκθαμβωτικό, ιλιγγιώδες "όργιο" ιδεών, σκέψεων, πράξεων και ατμόσφαιρας.

 

Αναμφίβολα, το κορυφαίο έργο του Le Tellier που "κλείνει το μάτι" και αποτίει φόρο τιμής στο ύφος των Ζορζ Περέκ και Ίταλο Καλβίνο.

 

 

Εκδόσεις Opera

John Williams, Το Πέρασμα του Μακελάρη

Ολιγογράφος ο σπουδαίος Αμερικανός John Williams που κατάφερε με τρία μόλις μυθιστορήματα να λάβει εξέχουσα θέση στο πάνθεον των κορυφαίων δημιουργών των αμερικανικών γραμμάτων. "Το Πέρασμα του Μακελάρη" κυκλοφόρησε το 1960 για να ακολουθήσουν στη συνέχεια τα "Ο Στόουνερ", το 1965 και "Αύγουστος", το 1972.(Εθνικό Βραβείο Βιβλίου 1973). Τρία εντελώς διαφορετικά είδη μυθιστορήματος με κοινό άξονα το ισχυρό αποτύπωμα της γραφής του Williams: γραφή φαινομενικά ήσυχη σαν φιτίλι που καίει υπογείως και οδηγεί στην έκρηξη.
 

Στο παρόν μυθιστόρημα κεντρικός ήρωας είναι ο Γουίλιαμ Άντριους, ο οποίος εγκαταλείπει τις σπουδές του στο Χάρβαρντ και, επηρεασμένος από τις θεωρίες του Έμερσον και του Θορώ περί φύσης και ανθρώπου, φεύγει προς τα δυτικά της χώρας του σε αναζήτηση και ανάκτηση του χαμένου του εαυτού. Φτάνει στο Πέρασμα του Μακελάρη, μια μικρή νεκρή πόλη του Κάνσας με ανθρώπους φαντάσματα. Συναντά τον Μίλερ, έναν έμπειρο κυνηγό και πείθεται να χρηματοδοτήσει μια αποστολή κυνηγιού βουβαλιών στα άγρια όρη και τις κοιλάδες του Κολοράντο. Μαζί τους, ο Φρεντ Σνάιντερ και ο Τσάρλι Χοτζ. Ξεκινούν ταξίδι που, βάσει σχεδίου, θα τους αποφέρει πολλά χρήματα από τη σφαγή για το δέρμα των βουβαλιών. Η διάρκεια παραμονής τους υπολογίζεται στις έξι εβδομάδες. Πέφτουν έξω! Με τον Γουίλιαμ, αρχικά σοκαρισμένο και έπειτα απαθή, οι άλλοι τρεις άνδρες μπαίνουν σε ένα όργιο σφαγής των ζώων και η αίσθηση του χρόνου χάνεται. Έρχεται βαρύς χειμώνας και οι τέσσερις ήρωες, θαμμένοι μες στα χιόνια, έρχονται αντιμέτωποι με το κρύο, την πείνα, τη μοναξιά, το άλμα στο παράλογο. Μοιράζονται την ίδια αίσθηση της ασημαντότητάς τους απέναντι στο φυσικό κόσμο. Και η φύση λειτουργεί ως καθρέφτης των παθών και των φόβων τους. Με τον ερχομό της άνοιξης, ξεκινάνε ταξίδι επιστροφής που περιέχει αποτυχία, θάνατο, ναυαγισμένα σχέδια στην ορμή του ποταμού.
 

Συγκλονιστικό γουέστερν που έφερε τα πάνω κάτω στην κατηγορία του όταν κυκλοφόρησε. Μια σπαραξικάρδια αλληγορία - με μια ειρωνεία διάχυτη από την αρχή ως το τέλος - για την αποτυχία συνύπαρξης ανθρώπου και φύσης, για την ματαιότητα της απόκτησης εξουσίας και πλούτου με την κοφτερή, βίαιη και βασανιστικά επιδέξια γραφή του John Williams.
 

Θαυμάσια μετάφραση από την Αθηνά Δημητριάδου. Ένα ακόμα σημαντικό έργο στον κατάλογο της μοναδικής σειράς Aldina των εκδόσεων Gutenberg.