Ντανίλο Κις, Ένας τάφος για τον Μπόρις Νταβίντοβιτς

 

- Επτά κεφάλαια μιας κοινής ιστορίας -

Μια πολύ σημαντική επανέκδοση το παρόν έργο, του κορυφαίου εκπροσώπου και ανανεωτή των σερβικών γραμμάτων, Ντανίλο Κις, που κυκλοφόρησε στη σειρά Εικοστός Αιώνας των εκδόσεων Καστανιώτη λίγο πριν την εκπνοή του 2022, σε νέα, εξαιρετικά φροντισμένη μετάφραση και με το θαυμάσιο εισαγωγικό σημείωμα του Γιόζεφ Μπρόντσκι. (Είχε κυκλοφορήσει για πρώτη φορά στα ελληνικά το 2006 από τις εκδόσεις Κέδρος, με άλλη μετάφραση, λιγότερο προσεγμένη.)

Με εξίσου σημαντικά λογοτεχνικά κείμενα όπως τα: "Σοφίτα" (κυκλοφόρησε το 1962 ενώ στα ελληνικά κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις 'Ινδικτος το 2004), "Κήπος, στάχτες" ( έτος κυκλοφορίας 1965 - στα ελληνικά από εκδόσεις Κέδρος, 2008) και "Κλεψύδρα" (1972 - στα ελληνικά από εκδόσεις Κέδρος, 2009), ήταν η συλλογή ιστοριών "Ενας τάφος για τον Μπόρις Νταβίντοβιτς" που δημοσιεύτηκε το 1976, τιμήθηκε με το βραβείο " 'Ιβαν Γκόραν Κόβατσιτς " ένα χρόνο μετά και που χάρισε στον Ντανίλο Κις παγκόσμια αναγνώριση, για να ακολουθήσει το 1981 η εμβληματική ανθολογία διηγημάτων "Η εγκυκλοπαίδεια των νεκρών" (Καστανιώτης, 2018) που έμελλε να είναι το κύκνειο άσμα του.

Ο κύκλος ιστοριών του "Τάφου", με την κυκλοφορία του τότε, προκάλεσε θύελλα αντιδράσεων και επίθεση από τον Τύπο εκ μέρους των συντηρητικών στοιχείων - μελών της ανώτερης λογοτεχνικής ιεραρχίας και Σερβοκροατών εθνικιστών με τις κατηγορίες της λογοκλοπής πνευματικής ιδιοκτησίας μεγάλων συγγραφέων, της ύπαρξης πολιτικών αποχρώσεων και αιχμών που αιωρούνται μέσα στις ιστορίες και της δημιουργίας χαρακτήρων εβραϊκής προέλευσης που ζουν στη Γιουγκοσλαβία. Κάτι που φυσικά δεν ευσταθεί διότι οι ήρωες του Κις ουδεμία σχέση έχουν με τη βαλκανική χώρα και την εσωτερική της κατάσταση παρά είναι εβραϊκής καταγωγής Ρώσοι, Ούγγροι, Ρουμάνοι και Ιρλανδοί και το κοινό τους σημείο με τη μικρή χώρα είναι η ιδεολογία που η ίδια πρεσβεύει σήμερα και για την οποία δολοφονήθηκαν εκείνοι στο παρελθόν.

Η ιστορία έχει αποδείξει ότι σπουδαία λογοτεχνικά έργα σαν το " Ένας τάφος για τον Μπόρις Νταβίντοβιτς ", ανεξαρτήτως επιθέσεων, αρνητικών κριτικών και βημάτων προς την όποιας μορφής πυρά, στέκονται σαν λάβαρα, ψηλά στο λογοτεχνικό πάνθεον, αντέχουν στο χρόνο, γοητεύουν, εμπνέουν, - τα διηγήματα του Κις ενέπνευσαν μεταγενέστερους συγγραφείς των Βαλκανίων -, διδάσκουν, υπενθυμίζουν και φωτίζουν διαρκώς φαινόμενα "το μέγεθος των οποίων ειδάλλως μουδιάζει τις αισθήσεις και διαφεύγει την ανθρώπινη αντίληψη", όπως σημειώνει στην εισαγωγή του ο Μπρόντσκι.

Οι επτά ιστορίες γραμμένες υπό τη μορφή τεκμηριωμένων βιογραφικών αφηγήσεων, με πυκνό ύφος, με συγκινητικά ποιητική πρόζα και πλήθος υπαινιγμών, αποτελούν μια σκληρή κριτική για την μαύρη περίοδο του σταλινισμού και μνεία μιας Ευρώπης του τότε - που φέρει πολλές ομοιότητες με το σήμερα - που έτρωγε με μανία τα ίδια της τα σωθικά και τα παιδιά της σε αναζήτηση και ανεύρεση μιας σταθερής πολιτικής ταυτότητας. Με φόντο τη δεκαετία του 1930 και την εποχή του μεγάλου σταλινικού τρόμου, και με μια ιστορία να εκτυλίσσεται κατά τον 14ο αιώνα, ο Κις, με την τέχνη της γραφής του, δημιουργεί επτά φλογισμένα ανθρώπινα πορτρέτα σε επτά σκοτεινά, ζοφερά, αριστουργηματικά διηγήματα, βασισμένα σε αληθινά γεγονότα, που παρά τη σκοτεινιά τους, τις ωμές περιγραφές και την έντονη οσμή θανάτου, αστράφτουν από ποίηση εκρηκτικής ζωής και κινηματογραφικής ροής. Οι πρωταγωνιστές των ιστοριών είναι θύματα μιας πορείας προς τη συντριβή. Παγιδεύονται σ' έναν κόσμο όπου τα ανάλγητα παιχνίδια της εξουσίας, ο φόβος, η προδοσία. η εξαπάτηση, η προπαγάνδα, οι συνωμοσίες, η υποκρισία, οι συλλήψεις, οι ανακρίσεις, οι φυλακίσεις, οι ψευδείς ομολογίες και τα βασανιστήρια έχουν μονάχα έναν δρόμο και ένα αποτέλεσμα: Θάνατο.

Οι επτά χαρακτήρες, σε ένα σκηνικό φυλακών, στρατοπέδων εργασίας, ανακρίσεων, βασανισμών, άκρατης βίας και αίματος, συνθλίβονται από την ολοκληρωτική "δικαιοσύνη" της εποχής, ντύνονται το ξένο ρούχο της ενοχής, προδίδουν και προδίδονται.

Ο Κις ανακατασκευάζει τις ζωές τους και τις ενώνει σε ζωή κοινή, σε μοίρα κοινή, με μια ανυπέρβλητη αφηγηματική τεχνική όπου οι επτά ιστορίες, σαν αντικριστοί καθρέφτες, συνομιλούν μεταξύ τους και οι χαρακτήρες τους διεξάγουν κοινό αγώνα ιδανικών προτού τελικά τα ιδανικά αυτά να τους καταβροχθίσουν.

Η ιστορία που αποτελεί και τον τίτλο της συγκεκριμένης συλλογής διηγημάτων, με ήρωα τον Μπόρις Νταβίντοβιτς, ένα πρόσωπο - σύμβολο ενάντια στα απολυταρχικά καθεστώτα, διαδραματίζεται το 1930 και μέσα της αντικατοπτρίζεται και αναδιπλώνεται με διαφορετικά ονόματα, τοπία και σκηνικά αυτό που βίωσε ο ήρωας Μπαρούχ Νταβίντ Νόιμαν το 1330.

"Μαχαίρι με λαβή από ξύλο τριανταφυλλιάς"
"Η γουρούνα που κατασπαράζει τα νεογνά της"
"Τα μηχανικά λιοντάρια"
"Το μεγάλο κυκλογύρισμα των χαρτιών"
"Ενας τάφος για τον Μπόρις Νταβίντοβιτς"
"Για τα σκυλιά και τα βιβλία"
"Μια σύντομη βιογραφία του Α. Α. Νταρμολάτοφ (1892 - 1968)

Τα επτά - Μπορχεσιανής ατμόσφαιρας και έντεχνης συναρμολόγησης / σύζευξης μυθοπλασίας και ντοκουμέντων - αλληλένδετα μεταξύ τους αριστοτεχνικά διηγήματα έχουν κοινό θεματικό άξονα την κοινωνικοπολιτική αυτοκαταστροφή σε ολόκληρη την Ανατολική Ευρώπη κατά το πρώτο μισό του εικοστού αιώνα και, κυρίως, έχουν κοινό άξονα την ανθρώπινη τραγωδία, τον πόνο και τον σπαραγμό απέναντι στην τυφλή δύναμη της αυθαιρεσίας. Ο Ντανίλο Κις αναμειγνύει τη μυθοπλασία με την τεκμηρίωση και μαζί με τις μνήμες του, τις ρίζες και τα βιώματά του χτίζει ένα απόρθητο λογοτεχνικό φρούριο.

Ο Χρήστος Γκούβης έκανε μια εξαίρετη μεταφραστική δουλειά μεταφέροντας επιτυχώς στη γλώσσα μας αυτά τα διηγήματα ποιητικού ρεαλισμού που καταφέρνουν να ξεπερνούν την εποχή τους και κρατάνε για πάντα στο προσκήνιο τον απαράμιλλο στυλίστα Ντανίλο Κις, του οποίου τα έργα χρήζουν και αξίζουν ανάγνωσης, ξανά και ξανά. 

 

 

Εκδόσεις Καστανιώτη