Μυθιστορηματική βιογραφία ή μη μυθοπλαστική αφήγηση ή ιστορικό ντοκουμέντο με στοιχεία απομνημονευμάτων ή μυθιστόρημα που εγκιβωτίζει είδη, την ιστορία ενός αιώνα και ενός υπαρκτού προσώπου, με γρήγορες εναλλαγές κινηματογραφικών πλάνων και χρόνια που τρέχουν σαν άγριο ποτάμι ανάμεσα σε γεγονότα σκληρά, πικρά, κωμικοτραγικά.
Όπως και να διαβαστεί το "Ταξίδι σ' έναν κωμικοτραγικό αιώνα", είναι απολύτως βέβαιο πως οι αφηγηματικές του διαδρομές είναι πρωτότυπες, αριστοτεχνικές, καλοδομημένες, με "λήψεις" και θέα που παραμένουν έντονα χαραγμένες στη μνήμη του αναγνώστη για καιρό μετά το τέλος τους. Ο βραβευμένος Francis Nenik - ψευδώνυμο ενός συγγραφέα που αποφεύγει τη δημοσιότητα - επέλεξε ως πρωταγωνιστή του "Ταξιδιού" έναν άνθρωπο που έζησε μια ζωή σαν παράδοξο μεγάλο δρόμο με ατέλειωτες στροφές και γκρεμούς, έναν ξεχασμένο συγγραφέα με μια απίστευτη προσωπική πορεία και ανακατασκεύασε την ιστορία του κατόπιν επίμονης και ενδελεχούς έρευνας μέσα από χαμένα ίχνη, βιβλία, ντοκουμέντα, πηγές, φακέλους και αφηγήσεις ανθρώπων που συνέβαλαν στη συναρμολόγηση ενός πολυσύνθετου παζλ και στη δημιουργία μιας γοητευτικά παράξενης βιογραφίας.
Όλα ξεκίνησαν από την επιθυμία του Nenik να βρεί θεματολογία για το επόμενο βιβλίο του. Αρχικά σκέφτηκε να γράψει για ξεχασμένους ποιητές της Γερμανίας που κάποτε ήταν γνωστοί και αγαπήθηκαν αλλά έπειτα, κάπως, με κάποιο τρόπο, χάθηκαν στη σκοτεινή θάλασσα της λήθης. Σχέδιο που τελικά εγκατέλειψε για να ξεκινήσει άλλη έρευνα που θα τον οδηγούσε σε ένα άλλο αφιέρωμα περι λησμονημένων συγγραφέων, ώσπου έπεσε πάνω στο όνομα του Χάσο Γκράμπνερ. Μέσα από λίγες πληροφορίες που παρουσίαζαν κάποια γεγονότα της αλλόκοτης - φρενήρη ρυθμού - ζωής του, συνειδητοποίησε ότι οι πληροφορίες αυτές περιείχαν τον συνδυασμό τραγικού και κωμικού ολόκληρου του βίου του και στοιχεία για το πλούσιο συγγραφικό του έργο (μυθιστορήματα, ποίηση, παιδικά βιβλία, εικονογραφήσεις και μια διατριβή). Ο Γκράμπνερ ήταν βιβλιοπώλης, εκ πεποιθήσεως αριστερός, αντιστασιακός, κομμουνιστής, υπήρξε κρατούμενος στο Μπούχενβαλντ, στρατιώτης της Βέρμαχτ σε ένα πειθαρχικό τάγμα ενώ μετά τον πόλεμο έγινε διευθυντής ολόκληρης της ανατολικογερμανικής βιομηχανίας χάλυβα, έπειτα επικεφαλής ενός μεγάλου ενεργειακού συγκροτήματος κι ύστερα, συγγραφέας με σπουδαία δείγματα δουλειάς τα οποία - άγνωστο γιατί - λησμονήθηκαν. Κι ενώ συνέβαιναν τα παραπάνω, υπήρξε "θύμα" υποβιβασμών από το ΕΣΚΓ (Εθνικό Σοσιαλιστικό Κόμμα της Γερμανίας) και κομματικών ποινών αλλά πάραυτα, ο Χάσο Γκράμπνερ έπεφτε εφτά φορές και οχτώ σηκωνόταν και συνέχιζε να αντιμετωπίζει τα πράγματα με ρεαλισμό και αισιοδοξία. Άρα, η περίπτωσή του ήταν ένα τεράστιο υλικό για να γραφτεί η ιστορία του αφού κι ο ίδιος έγραψε ιστορία μέσα στην Ιστορία και η Ιστορία χτιζόταν με αφανή πρωταγωνιστή εκείνον. Ο Γκράμπνερ ήταν - και είναι, μέσω της αφήγησης του Nenik - ένας ήρωας που ερήμην του έγινε ήρωας δίχως να το επιδιώκει. Ένας ήρωας μικρός σαν κουκίδα στη μεγάλη εικόνα του κόσμου, μια σημείωση στο περιθώριο, ένα πιόνι στο μεγάλο παιχνίδι της Ιστορίας, μια φιγούρα στη γαλαρία της ζωής και από εκεί έβλεπε τις αβύσσους ενός αιώνα. Συνεπώς, ένας αδιάφορος άνθρωπος για εκείνους που ρυθμίζουν και αποφασίζουν τί / ποιός θα μείνει στην επιφάνεια και τί / ποιός θα βουλιάξει στη λήθη.
Ένας βιβλιοπώλης, ο Γκράμπνερ, που επιθυμεί διακαώς να μεταφέρει τα κομμουνιστικά ιδεώδη από την Κεντρική Επιτροπή του Κόμματος προς την πόλη, τους εργάτες, τα σπίτια, τις καρδιές, προς τα "επικίνδυνα" μυαλά. Ιδρύει μια οργάνωση για νέους κομμουνιστές και εκεί, στα τέλη της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης, όλοι πολεμούν εναντίον όλων: σοσιαλδημοκράτες, κομμουνιστές, εθνικοσοσιαλιστές μπαίνουν σε ένα κύκλο βίας και πολιτικών αναταραχών. Ο Γκράμπνερ κρατά τις αποστάσεις του και αντιπαρατίθεται διαβάζοντας και γράφοντας στη βιβλιοθήκη της πόλης. Η Ιστορία κυλάει και χάνει τον προορισμό της, ο Χίτλερ αναρριχάται στην εξουσία, οι κομμουνιστές περνούν στην παρανομία. Ο Γκράμπνερ αρχικά γλιτώνει τη σύλληψη από τους ναζί, συλλαμβάνεται η έγκυος σύντροφός του και μετέπειτα σύζυγός του. Κι όταν συλλαμβάνεται και ο ίδιος, τον στέλνουν σε στρατόπεδο συγκέντρωσης.
Ό,τι ακολουθεί, είναι ένας ανεμοστρόβιλος γεγονότων, καταστάσεων, αλλαγών και προσώπων (μεταξύ αυτών ο Τσόρτσιλ και ο Στάλιν), κλειστοί και σιωπηλοί φάκελοι και μια ζωή παρανοϊκή για τον Γκράμπνερ, ένα ξέφρενο πήγαινε - έλα του από τη μια περιοχή στην άλλη: από τις φυλακές Βάλντχαϊμ - όπου ο ήρωάς μας ράβει μπάλες ποδοσφαίρου - στο Μπούχενβαλντ και πίσω στη Λειψία ως ανειδίκευτος εργάτης, μετά στην Ελλάδα και στο χάος της, στην Κέρκυρα - όπου ο Γκράμπνερ "συναντά" τον Κωνσταντίνο Θεοτόκη - και επιστροφή πάλι πίσω στην πατρίδα του. Ένα τρελό εναέριο τραίνο ανόδου και καθόδου, παράνοιας, εξωπραγματικών καταστάσεων για τον οραματιστή αριστερό και πυρετώδους γραφής και μετατροπής / μεταστροφής της Ιστορίας. Κι όταν το 1958 ξεκίνησε την καριέρα του ως συγγραφέας, του απαγορεύτηκε να δημοσιεύει τα έργα του, ο Γκράμπνερ συνεχίζει να δημιουργεί απτόητος.
Αντιστασιακός και κομμουνιστής, συχνά μην ακολουθώντας πιστά τη γραμμή του κόμματος, παρασημοφορείται από τους ναζί και από κρατούμενος στο Μπούχενβαλντ, αρνητής του.
Επαναστάτης Δον Κιχώτης της εποχής του, με χίμαιρες που πεθαίνουν κι ανασταίνονται.
Ουρανός και γή, φωτιά και νερό ταυτόχρονα!
Χωρισμένο σε μικρές ενότητες και με πρωτότυπο είδος γραφής,- για τα δεδομένα του πώς γράφεται μια βιογραφία - με ύφος ανεπίσημο, κοφτό και γρήγορο, που παραπέμπει σε αποτύπωση του προφορικού λόγου στο χαρτί με απόλυτη ακρίβεια όπως εκφράστηκε (υπάρχει μια αίσθηση σαν ο Nenik να αφηγείται, άλλοτε φλυαρώντας κι άλλοτε επιγραμματικά και με βάθος, τη ζωή του Γκράμπνερ σε μια παρέα φίλων), με άριστη χρήση μιας γλώσσας που κυριολεκτικά σπαρταρά και συνδέει επιτυχώς το προσωπικό με το παγκόσμιο, με ταχύτητα ροής και με ολοζώντανες περιγραφές / πλάνα που μεταφέρουν τον αναγνώστη στην καρδιά των γεγονότων και στους τόπους του δράματος - με αίμα, στάχτη, χιόνι, πολύ θάνατο, χώμα, γή και θάλασσα -, έχουμε να κάνουμε με μια εκθαμβωτική αφήγηση για μια ζωή που θυμίζει φάρσα και ξεπερνά κάθε σενάριο επιστημονικής φαντασίας, της ζωής του Χάσο Γκράμπνερ που στροβιλίζεται σαν άμμος στον αέρα της ευρωπαϊκής ιστορίας.
Ένα έξοχο δείγμα της σύγχρονης γερμανόφωνης πεζογραφίας, το "Ταξίδι σ' έναν κωμικοτραγικό αιώνα" είναι μια πολύ πρόσφατη πρόταση των εκδόσεων Σκαρίφημα και του Σωτήρη Καρκαλάτου που μαζί με την Καλλιόπη Κερκύρα ανέλαβαν την γενική επιμέλεια και τις διορθώσεις.
Η θαυμάσια μετάφραση φέρει την υπογραφή της Ανδρομάχης Μαλακάτα υπό την επιμέλεια του Αλέξανδρου Κυπριώτη.
Εκδόσεις Σκαρίφημα
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου