Ένα βαθιά φιλοσοφικό, πεσιμιστικό, δυστοπικό και εμβληματικό δείγμα της ιταλικής πεζογραφίας, το "Dissipatio H.G.", από την αρχή του ως το τέλος του είναι ένα ιδιοφυές διανοητικό παιχνίδι με σαγηνευτικά σκοτεινά σημεία που αιχμαλωτίζει τον συμπαίκτη / αναγνώστη και τον ρίχνει στην δίνη της αφηγηματικής δεξιοτεχνίας του Γκουίντο Μορσέλι, ενός συγγραφέα του οποίου το ύφος και οι αφηγηματικές του κατευθύνσεις τον κατατάσσουν ψηλά σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο, έστω κι αν αυτό συνέβη εκ των υστέρων. Γιατί το συγγραφικό χρυσάφι αυτού του σπουδαίου και πολυγραφότατου συγγραφέα αναγνωρίστηκε αρκετά μετά τον τραγικό χαμό του, αφού όσο ήταν εν ζωή οι εκδοτικές του προσπάθειες συναντούσαν εμπόδια και απανωτές αρνήσεις. Μονάχα δυο έργα του εκδόθηκαν όσο ο Μορσέλι ήταν ζωντανός ενώ όλα τα υπόλοιπα (νουβέλες, διηγήματα, δοκίμια και άρθρα) κυκλοφόρησαν μεταθανάτια.
Τύχη και μεγάλο δώρο να εκδοθεί και στη γλώσσα μας αυτό το πύρινο και αποκαλυπτικό μυθιστόρημα, χάρη στις εκδόσεις Loggia που -βάζοντας τον πήχη όλο και ψηλότερα- σταθερά συνεχίζουν να μας εντυπωσιάζουν με τις προτάσεις τους.
Το "Dissipatio H.G." είναι ένα μύχιο, πολύ προσωπικό έργο του Μορσέλι -χαρακτηρίστηκε προφητικό και πολύ μπροστά από την εποχή του- που γράφτηκε την περίοδο 1972-1973, λίγους μήνες προτού ο συγγραφέας βάλει τέλος στη ζωή του, άρα αποτελεί το κύκνειο άσμα του και ένα είδος αποχαιρετισμού στα εγκόσμια.
Είναι ένας μυθιστόρημα - μονόλογος /σκοτεινός καθρέφτης που πάνω του φιλοτεχνείται το πορτρέτο του κόσμου. Του κόσμου του επικίνδυνου και του μαγεμένου, του κόσμου σε παρακμή, του σαλεμένου κόσμου από την αγχώδη διαταραχή πραγματοποίησης πολλαπλών κούφιων επιθυμιών για άνεση και χλιδή, την κατάκτηση εδαφών και θέσεων, το γρήγορο κέρδος, την εμμονική ικανοποίηση του μονίμως ανικανοποίητου, την ταχύτητα και την τεχνολογία που θα βελτίωναν την καθημερινότητά του. Του κόσμου που τελικά θα εξατμιστεί, κυριολεκτικά, για να μπορέσει η φύση να ανθίσει και να ανασάνει ελεύθερη χωρίς τεχνητά μέσα και βάναυσα χέρια που εκμεταλλεύονταν τη "σιωπή" της.
Ο ήρωας του μυθιστορήματος -alter ego του Μορσέλι- είναι ένας άντρας υποχόνδριος, διαταραγμένος μες στη λογική του, ανθρωποφοβικός: τον τρομάζει ο άνθρωπος, η φασαρία του, η μεγαλομανία του, ο πολιτισμός του, ο άκρατος καταναλωτισμός του, το Ασχήμισμα που προκάλεσε στον κόσμο.
Έτσι, ο ήρωας / αντιήρωας του Dissipatio έχει εγκαταλείψει τη ζωή στη μεγάλη πόλη και έχει αποσυρθεί στην εξοχή, βρίσκοντας πατρίδα σε μια ορεινή περιοχή, μακριά από τα ανθρώπινα δαιμόνια. Νύχτα της 1ης προς 2α Ιουνίου, παραμονή των τεσσαρακοστών γενεθλίων του, ανεβαίνει στο βουνό σε μια σπηλιά για να αυτοκτονήσει (γιατί το αρνητικό υπερτερεί του θετικού). Τελευταία στιγμή, σαν το σώμα του να αντιστέκεται στον θάνατο, αλλάζει γνώμη και γυρίζει πίσω. Κι ακριβώς την ώρα εκείνη, τη νύχτα εκείνη, συντελείται το "Γεγονός", κάτι "Ανεξήγητο": ο κόσμος τελειώνει.
Ο ανώνυμος αφηγητής επιστρέφει στο σπίτι και πέφτει για ύπνο παρέα με την "κοπέλα με το μαύρο μάτι" -ένα περίστροφο Browning 7.65- σε μια ακόμα αποτυχημένη απόπειρα τέλους. Το επόμενο πρωί, ξυπνώντας, έρχεται αντιμέτωπος με μια αλλόκοτη πραγματικότητα και με την οδυνηρή μοναξιά του σε ένα κόσμο που άξαφνα εξανεμίστηκε. Αρχίζει να περιπλανιέται εναγωνίως, διαπιστώνει ότι είναι ζωντανός ενώ κανείς άλλος δεν υπάρχει πουθενά γύρω του. Επιστρέφει στη μεγάλη πόλη, τη Χρυσούπολη / Νεκρόπολη (ίσως είναι η Ζυρίχη, θα μπορούσε να είναι το Μιλάνο), αναζητά ίχνη ζωής μέσα στους έρημους δρόμους, στα άδεια κτίρια, στα άδεια σπίτια και γραφεία, ανάμεσα στα εγκαταλαλειμμένα αυτοκίνητα και τα αντικείμενα έτσι όπως αφέθηκαν σκορπισμένα ή τακτοποιημένα από τους κατόχους τους. Πουθενά αίματα, πουθενά πτώματα, όλοι έχουν εξαϋλωθεί, όλοι άφαντοι. Όλοι και όλα ένα ρέκβιεμ.
Μονάχος μες στη μοναξιά του, ο ήρωας, χωρίς διαφυγή και χωρίς βοήθεια, με την άβυσσο του φόβου εντός του, περιφέρεται μεταξύ της μητρόπολης και της επαρχίας, αρχικά ανακουφισμένος από την έλλειψη ανθρώπινης παρουσίας και ταυτόχρονα κουρασμένος και έκπληκτος, ως ο μοναδικός επιζών.
Μπαίνει σε άδεια ξενοδοχεία, εξερευνά υπηρεσίες, νοσοκομεία και μια στρατιωτική βάση. Τα πάντα έρημα, ακίνητα, έξω απ' το χρόνο. Πηγαίνει στα γραφεία της εφημερίδας όπου εργαζόταν για να δεί άδεια γραφεία και καρέκλες και τα μηχανήματα σε λειτουργία. Έχει την επιθυμία να επικοινωνήσει τηλεφωνικά με παλιούς γνώριμους αλλά μάταια, οι κλήσεις του μένουν αναπάντητες. Κι όταν αποφασίζει να ταξιδέψει για να τους συναντήσει από κοντά, φτάνει στο αεροδρόμιο για να διαπιστώσει ότι δεν υπάρχουν προσωπικό και επιβάτες και δεν πραγματοποιούνται πτήσεις. Ψάχνει για επιζώντες, για μια ψυχή για δυο ψυχές, έστω για κάποια επεξηγηματικά στοιχεία, μέσα σε μια νεκρική σιγή που δεν κυλάει αλλά συσσωρεύεται.
Είναι μόνος, ολομόναχος. Γίνεται ο ίδιος η Ανθρωπότητα και η Κοινωνία, το Εγώ δεν είναι πλέον δικό του. Συνεχώς αμφιταλαντεύεται μεταξύ της ενοχής να είναι ζωντανός και της πιθανότητας να ήταν επιτυχημένη η απόπειρα αυτοκτονίας του εκείνη τη Νύχτα. Περιπλανιέται στο κενό μουσείο του κόσμου, κοιμάται έναν ύπνο διακεκομμένο και ταραγμένο, έχει παραισθήσεις, ακούει φωνές, μονολογεί, συλλογίζεται, φιλοσοφεί -παρόλο που δεν αγαπά τη φιλοσοφία- , κάνει ενδοσκόπηση και μελέτη του εαυτού του βγαίνοντας από τον εαυτό του και το δέρμα του, θυμάται παλιότερα τη νοσηλεία του σε ιδιωτική κλινική και τον γιατρό Καρπίνσκι που γνώρισε εκεί και στον οποίο απευθύνεται συχνά είτε μεγαλόφωνα είτε μέσω μιας εσωτερικής φωνής. Φέρνει στο νου του ένα κείμενο του Ιάμβλιχου για το τέλος του κόσμου, με τίτλο "Dissipatio Humani Generis" που δηλώνει την εξάτμιση / εξύψωση / διάλυση / νεφελοποίηση / αγγελοποίηση του ανθρώπινου είδους.
Η ζωή συνεχίζεται χωρίς ανθρώπινη ζωή. Τα ζώα, τα πουλιά, η βροχή, ο αέρας και η φύση συνεχίζουν να υπάρχουν ήσυχα, φυσικά, ελεύθερα, χωρίς μεταμέλεια και συντριβή για την απρόσμενη μαζική εξαφάνιση των δίποδων πλασμάτων.
Κι ουρανός είναι πάντα στη θέση του, πάνω από τον πρώην πολύβουο αστραφτερό κόσμο που σαν μια φράση με κιμωλία σε μαυροπίνακα, μονομιάς σβήστηκε και λησμονήθηκε.
Υψηλή, κοφτερή πρόζα με αναφορές στη θεωρία του σολιψισμού και του υπάρχειν, με αιχμηρά πλάγια σχόλια για κοινωνικοπολιτικά γεγονότα και με αναφορές σε συγγραφείς και στοχαστές που συνοδεύουν τον πρώην - άνθρωπο / μετά - άνθρωπο / τον τελευταίο των ανθρώπων σε ολόκληρη τη μοναχική του πορεία και στην αναζήτηση απαντήσεων.
Εικονοπλαστική και -σε σημεία- κινηματογραφική απαράμιλλη πρωτοπρόσωπη αφήγηση εξαιρετικά μεταφρασμένη στα ελληνικά από την Μαρία Φραγκούλη, η οποία υπογράφει επίσης τις σημειώσεις και το κατατοπιστικό επίμετρο για τη ζωή και το έργο του Γκουίντο Μορσέλι.
Ευχής έργον να μεταφραστούν στη γλώσσα μας κι άλλα έργα αυτού του δεξιοτέχνη ατμόσφαιρας, ύφους και αφήγησης, ώστε να ζήσει μια δεύτερη ή μια πρώτη εκδοτική ζωή, όπως του αξίζει.
Εκδόσεις Loggia
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου