Το αριστούργημα των αμερικανικών γραμμάτων και κορυφαίο έργο της παγκόσμιας πεζογραφίας που πρωτοκυκλοφόρησε στην ελληνική γλώσσα το 1970 από τις εκδόσεις Κέδρος στη σημαντικότατη μετάφραση του Μένη Κουμανταρέα, μόλις επανεκδόθηκε από τις εκδόσεις Gutenberg στη μεγαλοπρεπή τους σειρά Orbis Literae σε νέα, καλοδουλεμένη, πιστή στο πρωτότυπο, μετάφραση από τον Παναγιώτη Κεχαγιά, θέτοντας ένα καθόλου ξεχασμένο μυθιστόρημα -αντιθέτως, παραμένει πάντα επίκαιρο για του ανθρώπου τους γκρεμούς, τις σκέψεις και τις πράξεις- ξανά στο προσκήνιο, ξανά στις προθήκες των βιβλιοπωλείων, ξανά στα χέρια των αναγνωστών που θα απολαύσουν εκ νέου έναν λογοτεχνικό θησαυρό, ένα απροσμέτρητου βάθους ψυχογράφημα των ανθρώπων του αμερικανικού Νότου και της αθλιότητας της ανθρώπινης φύσης παγκοσμίως, έτσι όπως μονάχα ένας ανυπέρβλητος συγγραφέας σαν τον Φώκνερ κατάφερε να δημιουργήσει τόσο τολμηρά και περίτεχνα.
Οι χαρακτήρες των έργων του Φώκνερ είναι μέλη ενός νοσηρού θιάσου που μέλη του είμαστε όλοι μας: εμμονικοί, καταθλιπτικοί, μίζεροι, παράφρονες, αποτυχημένοι, ένοχοι, απατεώνες, θύτες και θύματα, βίαιοι, αλκοολικοί, ξεπεσμένοι, άγγελοι με φτερά τσακισμένα, δαιμονισμένοι ποιητές - αγρότες - υπάλληλοι - άνεργοι - λόγιοι - τέρατα με κουστούμι.
Ήταν ο Φώκνερ συγγραφέας - προφήτης για την ανθρώπινη μοίρα ως το τέλος του κόσμου ή ο κόσμος τελειώνει "όχι με ένα βρόντο μα μ' ένα λυγμό" γιατί παραμένει φρικτά ίδιος παρά το πέρασμα αιώνων και γεγονότων; Η απάντηση θα μπορούσε να δοθεί μέσω της ανάγνωσης αυτού του ενός εκ των σπουδαιότερων μυθιστορημάτων όλων των εποχών.
Στο "Καθώς ψυχορραγώ" -με τον τίτλο του να προέρχεται από την ραψωδία Λ της ομηρικής Οδύσσειας- υπάρχει εξ αρχής μια σπίθα αναμμένη που, λόγω των υψηλών θερμοκρασιών του ύφους και της γραφής, η σπίθα μετατρέπεται σε εκτεταμένη πυρκαγιά. Κι αυτό που απομένει είναι μια τρομακτική σιωπή, ένα συγκαταβατικό νεύμα και η ζωή που συνεχίζεται χωρίς ίχνη ζωής.
Η υπόθεση, που θυμίζει αρχαία τραγωδία απ' την ανάποδη, είναι φαινομενικά απλή: Αρχές του 20ου αιώνα, στη φανταστική κομητεία Γιοκναπατάουφα του αμερικάνικου Νότου, η Άντι Μπάντρεν, μητέρα πέντε παιδιών, του Κας, του Νταρλ, του Τζούελ, της Ντιούι Ντελ και του Βάρνταμαν και σύζυγος του Ανς Μπάντρεν, ενός οκνηρού και παμπόνηρου φτωχού αγρότη, είναι άρρωστη, στα τελευταία της. Ο πρωτότοκος γιος, Κας, έξω από το σπίτι τους, μαστορεύει το φέρετρο της ετοιμοθάνατης μητέρας του, της οποίας τελευταία της επιθυμία είναι να ταφεί στο κοιμητήριο του τόπου καταγωγής της, στο μακρινό Τζέφερσον, κοντά στους συγγενείς της. Κι ενώ η κατασκευή του φέρετρου σχεδόν ολοκληρώνεται, η Άντι πεθαίνει και την ίδια στιγμή μια τρομερή καταιγίδα ξεσπάει στην περιοχή, τα ποτάμια φουσκώνουν και τα γεφύρια γκρεμίζονται. Η οικογένεια Μπάντρεν πιστή στην επιθυμία της συζύγου και μητέρας τους, ξεκινούν με το κάρο το μεγάλο ταξίδι της μεταφοράς της σορού από τη μια άκρη του Νότου ως την άλλη. Ταξίδι βιβλικών διαστάσεων, ταξίδι - ακτινογραφία του μεγαλείου, της μικρότητας και της αβύσσου της ανθρώπινης ψυχής. Έτσι αρχίζει μια κωμικοτραγική οδύσσεια και μια ατελείωτη διαδρομή με περιπέτειες και κινδύνους.
Ο ένας μετά τον άλλον, ο Ανς, ο Κας, ο Νταρλ, ο Τζούελ, η Ντιούι Ντελ, ο μικρός Βάρνταμαν μαζί με διάφορους "μάρτυρες" της ζωής και του θανάτου της Άντι και των περιστατικών που εκτυλίσσονται κατά τη διάρκεια της πολυήμερης νεκρικής πομπής , διηγούνται ο καθένας ένα δικό τους κομμάτι της ιστορίας μέσα από τη δική τους οπτική. Τα συναισθήματά τους είναι δυνατά και μεταβαλλόμενα, ανταλλάσουν κατηγορίες έστω και μέσω παύσεων ή μισού βλέμματος, προσπαθούν να αντιμετωπίσουν τα γεγονότα με λογικό τρόπο σε ένα παράλογο τοπίο, περιβάλλον, πεπρωμένο.
Για κάποιους, ο θάνατος της Άντι είναι μια ευκαιρία να καλύψουν μυστικά, να προκαλέσουν τον οίκτο, να κερδίσουν συμπάθειες προκειμένου να ικανοποιήσουν τις μικρόψυχες επιθυμίες τους ενώ για άλλους, είναι κατάδυση στην οδύνη και στην τρέλα.
Ο πρωτότοκος Κας είναι η φωνή της λογικής.
Ο δεύτερος γιος, Νταρλ, αρχικά αποστασιοποιημένος, σταδιακά μεταμορφώνεται σε προφήτη που χάνει τη μάχη με την ισορροπία. Ο Τζούελ ταυτίζει το άλογο του με τη μητέρα του και κάνει βουτιά στο νερό και στη φωτιά για να λυτρώσει και να λυτρωθεί. Η Ντιούι Ντελ, μοναχοκόρη της οικογένειας, συνεχίζει την παράδοση της μητέρας της στην τρυφερότητα και στα μυστικά. Ο Βάρνταμαν είναι ένα παιδί που παρατηρεί με τον δικό του τρόπο τα όσα συμβαίνουν, και ταυτίζει τη μαμά του με ψάρι.
Ο Ανς, ο γιατρός Πίμποντι, ο Βέρνον και η Κόρα Ταλ, φίλοι και γείτονες των Μπάντρεν, ο εξομολογητής της Άντι, οι άνθρωποι που προσφέρουν στους Μπάντρεν στέγη και τροφή κατά τη διάρκεια του ταξιδιού, ο φαρμακοποιός στον οποίο απευθύνεται η Ντιούι Ντελ για να της δώσει γιατρικό για τα "θέματά" της, είναι μέλη του Χορού αυτής της τραγωδίας της αμερικανικής υπαίθρου. Οι αφηγήσεις τους εναλλάσονται και συνθέτουν τα 59 κεφάλαια του μυθιστορήματος. Η νεκρή πρωταγωνίστρια μιλάει εκ του τάφου της μόνο μια φορά, σε ένα ιντερμέδιο, και αποκαλύπτει χαρές, ναυάγια και απέραντες εκτάσεις κενής επικοινωνίας.
Η ιστορία για το πώς γράφτηκε το συγκεκριμένο έργο είναι λίγο πολύ γνωστή: Το 1929, ο Φώκνερ εργαζόταν ως νυχτερινός επιστάτης και σε κάθε βάρδιά του έγραφε περίπου ένα κεφάλαιο. Μέσα σε σχεδόν πενήντα μέρες / νύχτες η συγγραφή του βιβλίου ολοκληρώθηκε και αργότερα κυκλοφόρησε για να συγκλονίσει με την ριζοσπαστική και παράφορη πρόζα του, τον ωμό ρεαλισμό του και την παιγνιώδη πυκνή συντακτική του δομή.
Ο Παναγιώτης Κεχαγιάς υπογράφει τις απαραίτητες σημειώσεις και μια αξιέπαινη μετάφραση, αντάξια της εμβληματικής του Κουμανταρέα, σε ένα κείμενο υψηλών απαιτήσεων, με γλωσσικούς ιδιωματισμούς, με διακειμενικές αναφορές, με συνύπαρξη του ποιητικού και του ρεαλιστικού στοιχείου, με τη χρήση του εσωτερικού μονολόγου μέσα στον ίδιο μονόλογο, με εσκεμμένες επαναληπτικές φράσεις, εσκεμμένα συντακτικά λάθη, αφηγηματικά "παιχνίδια" και μπερδεμένους αφηγηματικούς χρόνους που, άλλοτε παραπλανούν και άλλοτε υπαινίσσονται όσα δεν λέγονται. Και η εξέλιξη δεν αφορά την πλοκή αλλά τις ψυχολογικές μεταβολές και τις εσωτερικές κατακρημνίσεις των χαρακτήρων.
Πολυεπίπεδο, προκλητικό και πυρετώδες αυτό το θεμελιώδες αριστούργημα του μοντερνισμού που διαβάζεται ξανά και ξανά, αποκαλύπτει και αποκαλύπτεται, μας ρίχνει σε ηδονικά σκοτεινά νερά κι εκεί, στο σκοτάδι του βυθού κάνουν ιριδισμούς η πτώση, η λύτρωση, η ενοχή και η αθωότητα των ανθρώπων.
...Δες πως οι ζωές μας ξετυλίγονται στον μη - άνεμο, στον μη - ήχο, τις κουρασμένες χειρονομίες που επανέρχονται κουρασμένα: την ηχώ των παλιών καταναγκασμών με τα μη - χέρια πάνω στα μη - νήματα...
(ΝΤΑΡΛ σελ. 224)
Εκδόσεις Gutenberg / σειρά Orbis Literae
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου