Δημήτρης Καταλειφός, Επί κλίνης κρεμάμενος

 

[...]

Άλλοτε επιπλέουν οι ζωντανοί,
άλλοτε οι πεθαμένοι.
Έρχονται κατά κύματα.
Το κρεβάτι μια σχεδία
ενόψει τρικυμίας
που επέρχεται.
Αυτός πάντα πνίγεται στο τέλος.
(σελ.15)

 

κλίνη = λυτρωμός και πόνος, καταφύγιο δειλών και θλιμμένων, ψίθυρος και σιωπή και ουρλιαχτό βουβό, σκέπασμα ζεστό με μυρωδιά από παλιό μητρικό χάδι και πλέγμα αγκαθωτό. Φθορά, σταυρός κι ανάσταση. 'Υπνος βαθύς γαλήνιος και μαύρος εφιάλτης. Σχεδία να βρίσκει το σώμα δείγμα στεριάς σε απέραντη ταραγμένη θάλασσα. Μνήμη σε μη γραμμική διαδρομή, πρόσωπα και μυρωδιές, πορεία ανθρώπινη απ' την αρχή ως το τέλος.

κλίνη = το αντικείμενο των ποιημάτων και των ποιητικών ιστοριών του κορυφαίου ηθοποιού, δασκάλου και ποιητή Δημήτρη Καταλειφού που, με αυτή την τρίτη του ανθολογία, επανέρχεται για να μας μοιράσει αντίδωρα του λόγου του και του χαρίσματός του να μας συγκινεί και να μας δείχνει δρόμους, τρόπους, θέσεις, στάσεις, ήθος, πάθος.

 

Ο Καταλειφός ως ποιητής έκανε την πρώτη του εμφάνιση με την συλλογή "Συμπληγάδες γενεθλίων" το 2020 και  ακολούθησε το "Πίσω από θολά τζάμια" το 2021, αμφότερα από τις εκδόσεις Πατάκη. Από τις ίδιες εκδόσεις, στα μέσα του 2023 -λίγο πριν ο τεράστιος αυτός ηθοποιός συγκλονίσει ως Οιδίποδας στην Επίδαυρο- κυκλοφόρησε το "Επί κλίνης κρεμάμενος" με 56 ποιήματα και ποιητικά πεζά αυτοαναφορικά, ψυχαναλυτικά, καρδιάς υπαινιγμών, εξομολογητικά, εξαιρετικά γραμμένα με κυρίαρχο μοτίβο την κλίνη, το κρεβάτι, που ως αντικείμενο παίρνει διάφορες μορφές στη ζωή από την γέννηση ως τον θάνατο καθώς κυρίαρχες επίσης είναι οι έννοιες του χρόνου, της μνήμης, της φθοράς και ο "μνησίπων πόνος" του Σεφέρη.
 

Και έχει μεγάλο ενδιαφέρον η εμπλοκή ενός ηθοποιού, σκηνοθέτη και καθηγητή δραματικής τέχνης με την ποιητική έκφραση καθώς, από την εξωστρέφεια του θεάτρου, μεταβαίνει στην εσωστρέφεια του ποιητικού λόγου. Αλλά εδώ έχουμε να κάνουμε με τον Δημήτρη Καταλειφό, μια εξόχως ποιητική φιγούρα, έναν σπουδαίο καλλιτέχνη χαμηλών τόνων, έναν άνθρωπο με απύθμενο βάθος σκέψης, με εσωτερική ανησυχία, με διαρκή τάση ενδοσκόπησης, με ένα υγρό φωτεινό ευθύβολο βλέμμα στην κοινωνία, στις αλλαγές της, στις συλλογικές ρωγμές, στο παρελθόν που παραμένει πιστό σκυλί πλάι στα πόδια των ανθρώπων, στην ρηχότητα της εποχής μας, άρα η εμφάνισή του στα ελληνικά γράμματα ήταν αναμενόμενη κι επιθυμητή, ήταν μια φυσική εξέλιξη των πραγμάτων.
 

Ο Καταλειφός, στις ποιητικές του αφηγήσεις, πατάει σταθερά πάνω στις λέξεις όπως ακριβώς πατάει πάνω στο θεατρικό σανίδι -δυνατά και ταπεινά-, μετράει βήματα, παύσεις και εκφράσεις με απόλυτη ακρίβεια και μοιράζεται με τον αναγνώστη την ψυχή του και τον εαυτό του που μετατρέπονται στο καθολικό.
 

Ποιεί ήθος και ποιεί ζωή, μνήμη και την καρδιά του ανθρώπου, ποιεί λόγο συντριπτικά αληθινό για τον ίδιο, για εμένα, για εσένα, για εμάς, για τους κερδισμένους και κυρίως για τους ηττημένους, για τους θλιμμένους που φοράνε τα οχτάωρα προσωπεία τους κι ύστερα περιφέρουν τη μοναξιά τους ως φυλαχτό και κατάρα, ως επιλογή και αποτέλεσμα, για της ζωής τον μάταιο αγώνα να γίνουμε κάποιοι άλλοι, να συνάψουμε συμμαχίες και τελικά να έρθει το νεκρό τέλος.
 

Η πένα του Καταλειφού μοιάζει και είναι τρυφερή, μα στο υπόβαθρο τσακίζει κόκαλα καθώς διυλίζει τον εσωτερικό ατομικό και συλλογικό κόσμο, φωτίζει τα ανέκφραστα συναισθήματα που βρίσκουν σύνταξη και έκφραση στην ποιητική οδό. Ακτινογραφεί εαυτόν και αλλήλους, ζωή που πέρασε, ευκαιρίες που χάθηκαν, χρόνια που μαράθηκαν προτού ανθίσουν, τη νιότη των πόθων σε μάχη με τον αναπόφευκτο μαρασμό του σώματος και των παθών, πρόσωπα που έφυγαν κι έμεινε πίσω η θύμησή τους, μια φωτογραφία τους σε ασημένια κορνίζα, ένα γέλιο στο σκοτάδι, ένας ψίθυρος στη μέρα, γιορτή που έγινε χωρισμός παντοτινός και μόνιμη εξορία.
 

Με καλοακονισμένο, καλοδουλεμένο, οξύ, διαπεραστικό, βαθιά μελαγχολικό, οδυνηρό, σαρκαστικό και αιχμηρό λόγο, ο Καταλειφός έγραψε 56 ποιητικές ιστορίες.
 

Ακουμπώντας στον πυρήνα του, μακριά απ΄την "πολλή συνάφεια του κόσμου", μακριά "απ' τες πολλές κινήσεις κι ομιλίες", κατοικώντας μες στις μνήμες του, στον βίο του, στο χθες και στο σήμερα, ο ποιητής / αφηγητής, άλλοτε σε πρωτοπρόσωπη κι άλλοτε σε τριτοπρόσωπη αφήγηση, ανοίγει ένα παράθυρο στον μικρόκοσμό του -σ' ό,τι ήρθε και χάθηκε, σ΄ ό,τι δεν ήρθε και δεν θα 'ρθει- κι ένα παράθυρο στον μεγάλο κόσμο που προχωρά και αλλάζει μένοντας ίδιος, πουλώντας, ξεπουλώντας, επαναστατώντας, σκοτώνοντας, ελπίζοντας στο τίποτα, παλεύοντας για κάτι.
 

Το υποκείμενο των ιστοριών (ο ίδιος ο ποιητής και κατ' επέκταση εγώ, εσύ κι οι άλλοι) είναι ένας Flâneur, ένας manqué, ένας χαμένος Οδυσσέας της μεγαλούπολης, ένα σώμα και μια ψυχή που κινείται μπρος πίσω στο χρόνο, παρατηρεί, μελαγχολεί, θυμάται, νοσταλγεί, πονά, χαμογελά, κλείνεται, ανοίγεται, περιπλανιέται πλάι σε φαντάσματα και στάχτες, μπαινοβγαίνει στον ποταμό της μνήμης, γίνεται παιδί κι από παιδί έφηβος κι από έφηβος άντρας που αντικρίζει το είδωλό του σε θολό ραγισμένο καθρέφτη, χωρίς να έχει απάντηση, κατεύθυνση, ιδέα. Εισπνέει σκοτάδι, αρπάζει τη νύχτα απ' τα μαλλιά, γεννάει λέξεις κι οι λέξεις αναρριχώνται, ολισθαίνουν, καίγονται και τον καίνε στη φωτιά τους. Κι αν κάτι επιθυμεί -μέσα στη βουή του κόσμου, μέσα στη ρεζερβέ καθημερινότητα  με μιαν αγάπη τριγύρω σαν φλόγα τρεμόσβηστη- είναι να γράφει, "από την έρημο των πραγμάτων στα κοφτερά βράχια της ποίησης", να κρατά στη ζωή τους απόντες, να επουλώνει τις πληγές του, να δίνει στην καρδιά νεό χτύπο, επιλέγοντας ψίθυρο αντί φωνής, σιωπή αντί θορύβου, ενώνοντας θραύσματα κτιρίων, σωμάτων, βλεμμάτων, πνοών, χαδιών που δεν ανταλλάχθηκαν, χειλιών που δεν έσμιξαν, προσδοκιών και πραγμάτωσης, ευτυχίας του σήμερα και ευτυχίας του αύριο, αποδεχόμενος την ανεπάρκεια του χρόνου, τις μεγάλες νίκες και τις μεγαλύτερες ήττες, νικώντας τον τρόμο της νύχτας επί κλίνης κρεμάμενος, καρφώνοντας αναπάντητα ερωτήματα στον τοίχο, γυρνώντας την πλάτη του στους καιρούς, παίζοντας με τον Αόριστο και τον Ενεστώτα, παίζοντας με απολογισμούς και επικλήσεις και "ξεροκόμματα" ζωής που απομένει, ζωγραφίζοντας, δημιουργώντας, εμπνέοντας, αποτίοντας φόρο τιμής στην παιδική ηλικία, στη νιότη, στην ομορφιά της ωριμότητας, στην ύπαρξη, στην επίγνωση, στην ενσυναίσθηση.
 

Ποιητικός καταιγισμός υπαρξιακών νοημάτων και  αναστοχασμών σε μια λυτρωτική ποιητική πρόζα, σε ένα απόσταγμα ζωής, σε ένα κερί αναμμένο στο σκοτάδι στη γη, στο δώμα, στην ψυχή, στην κλίνη των θλιμμένων.

 

 

Εκδόσεις Πατάκη