Γνωρίσαμε τον συγγραφέα και δημοσιογράφο Νικόλα Πουλιέζε το 2020 μέσω των εκδόσεων Loggia, που εξέδωσαν το μοναδικό του μυθιστόρημα "Σκοτεινό νερό", στην πράσινη σειρά τους, ένα λογοτεχνικό χρονικό μιας τετραήμερης ακατάπαυστης βροχής στον ιταλικό νότο, μιας ατμόσφαιρας σκοτεινής, υγρής και αποπνικτικής και των ανατροπών και των δυσκολιών που η απρόσμενη συνεχής βροχή επέφερε στην καθημερινότητα των κατοίκων.
Το "Σκοτεινό νερό" κυκλοφόρησε το 1977 από τον φημισμένο οίκο Einaudi και βασίζεται στα αληθινά γεγονότα των ακραίων καιρικών συνθηκών που έλαβαν χώρα στη Νάπολη το 1969. Ο Πουλιέζε εργαζόταν σε ιταλική εφημερίδα και κάλυπτε το ρεπορτάζ των ημερών εκείνων και, αντλώντας έμπνευση από τις συνθήκες και την περιρρέουσα ατμόσφαιρα, χρόνια αργότερα έγραψε το "Σκοτεινό νερό" με κεντρικό ήρωα τον δημοσιογράφο Κάρλο Αντρεόλι, ο οποίος παρατηρεί και καταγράφει τις συνέπειες του τετραήμερου κατακλυσμού, γεγονότος βιωμένου από πρώτο χέρι, που μετατράπηκε όμως σε εξαίρετη μυθοπλασία γεμάτη θεατρικότητα, μονολόγους, λεπτομερείς περιγραφές και συναισθηματικές / ψυχολογικές διακυμάνσεις.
Όταν εξαντλήθηκε η πρώτη έκδοση του, ο συγγραφέας αρνήθηκε την επανέκδοσή του κι έτσι για αρκετά χρόνια αυτό το μεστό και δυνατό μυθιστορηματικό χρονικό έμεινε στην αφάνεια.
Αρχές του φετινού καλοκαιριού, οι εκλεκτές εκδόσεις Loggia, μέσα από την κίτρινη σειρά τους, χάρισαν στο αναγνωστικό κοινό το δεύτερο και τελευταίο έργο του Πουλιέζε, την συλλογή διηγημάτων "Το μαύρο καράβι" που κυκλοφόρησε στη γείτονα χώρα το 2008 με χρονική απόσταση 31 ετών από το πρωτόλειο "Σκοτεινό νερό" και, ευτυχώς, συνέβαλε στην επανέκδοσή του.
Αρχές του φετινού καλοκαιριού, οι εκλεκτές εκδόσεις Loggia, μέσα από την κίτρινη σειρά τους, χάρισαν στο αναγνωστικό κοινό το δεύτερο και τελευταίο έργο του Πουλιέζε, την συλλογή διηγημάτων "Το μαύρο καράβι" που κυκλοφόρησε στη γείτονα χώρα το 2008 με χρονική απόσταση 31 ετών από το πρωτόλειο "Σκοτεινό νερό" και, ευτυχώς, συνέβαλε στην επανέκδοσή του.
Από τον τίτλο είναι φανερό ότι, όπως και στο μοναδικό του μυθιστόρημα έτσι και στη μοναδική του συλλογή ιστοριών, ο Πουλιέζε παίζει με το σκοτάδι και τις μαύρες αποχρώσεις, με το μυστήριο, το ανοίκειο, το παράλογο και την αλληγορία. Στον παρόντα μικρό τόμο έχουμε οχτώ διηγήματα - κομψοτεχνήματα αυξημένης έντασης, με λεκτικά σχήματα και σχήματα του θανάτου και του σκότους για το απρόοπτο, τη φαντασία που συμπορεύεται με την πραγματικότητα, το αλλόκοτο, το ονειρικό στοιχείο.
Πρώτη ιστορία της ανθολογίας, "Το μαύρο καράβι" που χάρισε και τον τίτλο σε αυτή την αριστουργηματική συλλογή. Νύχτα 31ης Αυγούστου προς 1η Σεπτεμβρίου, το Μαύρο Καράβι γλίστρησε αθόρυβα και έκανε την εμφάνισή του στον Κόλπο της Νάπολης. Σύμφωνα με σκόρπιες και αντιφατικές μαρτυρίες, μπήκε αιωρούμενο μεταξύ ουρανού και θάλασσας, έμεινε για λίγο ακίνητο πάνω στα μαύρα νερά κι ύστερα χάθηκε. Η παρουσία του -εάν τελικά υπήρξε- προκάλεσε στους κατοίκους και στις τοπικές αρχές δαιδαλώδεις συλλογισμούς, φόβο, (σε κάποιους άλλους) ενθουσιασμό, ανησυχία και ερωτηματικά.
Πρώτη ιστορία της ανθολογίας, "Το μαύρο καράβι" που χάρισε και τον τίτλο σε αυτή την αριστουργηματική συλλογή. Νύχτα 31ης Αυγούστου προς 1η Σεπτεμβρίου, το Μαύρο Καράβι γλίστρησε αθόρυβα και έκανε την εμφάνισή του στον Κόλπο της Νάπολης. Σύμφωνα με σκόρπιες και αντιφατικές μαρτυρίες, μπήκε αιωρούμενο μεταξύ ουρανού και θάλασσας, έμεινε για λίγο ακίνητο πάνω στα μαύρα νερά κι ύστερα χάθηκε. Η παρουσία του -εάν τελικά υπήρξε- προκάλεσε στους κατοίκους και στις τοπικές αρχές δαιδαλώδεις συλλογισμούς, φόβο, (σε κάποιους άλλους) ενθουσιασμό, ανησυχία και ερωτηματικά.
Άραγε τελικά, το Μαύρο Καράβι όντως υπήρξε ή μήπως ήταν αποκύημα μιας συλλογικής παραίσθησης;
Δεύτερο διήγημα, "Ημερολόγιο 1980": παραμονή Πρωτοχρονιάς του 1979. Ο Πάολο Μονέτι κρατά στα χέρια του το ημερολόγιο της νέας χρονιάς που μοιράστηκε από την εταιρεία στην οποία εργάζεται στους υπαλλήλους της ή του το έδωσε κάποιος που δεν θυμάται. Ξεφυλλίζοντάς το ασυναίσθητα, συνειδητοποιεί ότι το καινούργιο ημερολόγιο έχει ακριβώς τις ίδιες μέρες και ημερομηνίες με το ημερολόγιο του προηγούμενου έτους.
Δεύτερο διήγημα, "Ημερολόγιο 1980": παραμονή Πρωτοχρονιάς του 1979. Ο Πάολο Μονέτι κρατά στα χέρια του το ημερολόγιο της νέας χρονιάς που μοιράστηκε από την εταιρεία στην οποία εργάζεται στους υπαλλήλους της ή του το έδωσε κάποιος που δεν θυμάται. Ξεφυλλίζοντάς το ασυναίσθητα, συνειδητοποιεί ότι το καινούργιο ημερολόγιο έχει ακριβώς τις ίδιες μέρες και ημερομηνίες με το ημερολόγιο του προηγούμενου έτους.
Ασήμαντο γεγονός; Παραίσθηση; Τυπογραφικό λάθος; Οιωνός ότι και η νέα χρονιά θα είναι ίδια κι απαράλλαχτη με αυτή που τελειώνει ή ότι όλα τελειώνουν αυτή τη νύχτα της παραμονής Πρωτοχρονιάς;
"Θάνατος τον Δεκαπενταύγουστο": ο Κάρλο Αντρεόλι -alter ego του Πουλιέζε- πρωταγωνιστής δημοσιογράφος στο "Σκοτεινό νερό", εδώ με την ιδιότητα του στελέχους λογιστηρίου της Περιφερειακής Διεύθυνσης Τροχαίας, πηγαίνει στο γραφείο του, ανήμερα Δεκαπενταύγουστου όπου τίποτα απολύτως δεν συμβαίνει. Παίρνει εφημερίδα, διαβάζει διάφορα άρθρα αλλά το βλέμμα του επικεντρώνεται σε ένα διήγημα με τίτλο "Θάνατος τον Δεκαπενταύγουστο", με ήρωα τον ίδιο τον Κάρλο, στο ίδιο γραφείο, την ίδια μέρα, την ίδια ακριβώς στιγμή. Όλα αρχίζουν και τελειώνουν με την τελευταία λέξη του διηγήματος. Διάδρομος.
"Ο κρατούμενος": "Δεν θα γίνεις ποτέ σου ελεύθερος. Πάντα θα υπάρχει ένας τοίχος που θα σου φράζει τον δρόμο ", του είπε ο πατέρας του. Του έλεγε επίσης ότι η ζωή είναι μικρή και ασήμαντη και είναι ανώφελο να τρέχει κανείς και να μοχθεί.
"Θάνατος τον Δεκαπενταύγουστο": ο Κάρλο Αντρεόλι -alter ego του Πουλιέζε- πρωταγωνιστής δημοσιογράφος στο "Σκοτεινό νερό", εδώ με την ιδιότητα του στελέχους λογιστηρίου της Περιφερειακής Διεύθυνσης Τροχαίας, πηγαίνει στο γραφείο του, ανήμερα Δεκαπενταύγουστου όπου τίποτα απολύτως δεν συμβαίνει. Παίρνει εφημερίδα, διαβάζει διάφορα άρθρα αλλά το βλέμμα του επικεντρώνεται σε ένα διήγημα με τίτλο "Θάνατος τον Δεκαπενταύγουστο", με ήρωα τον ίδιο τον Κάρλο, στο ίδιο γραφείο, την ίδια μέρα, την ίδια ακριβώς στιγμή. Όλα αρχίζουν και τελειώνουν με την τελευταία λέξη του διηγήματος. Διάδρομος.
"Ο κρατούμενος": "Δεν θα γίνεις ποτέ σου ελεύθερος. Πάντα θα υπάρχει ένας τοίχος που θα σου φράζει τον δρόμο ", του είπε ο πατέρας του. Του έλεγε επίσης ότι η ζωή είναι μικρή και ασήμαντη και είναι ανώφελο να τρέχει κανείς και να μοχθεί.
Ο εικοσάχρονος πρωταγωνιστής σκοτώνει τον πατέρα του, γιατί το μυαλό του θολώνει, καθώς δεν αντέχει στην ιδέα ότι κάποιος ή κάτι θα σταθεί εμπόδιο στην ελευθερία του. Σκοτώνει τον πατέρα του και τις απόψεις περί στέρησης ελευθερίας, τοίχου και φραγμάτων. Κι ύστερα έρχεται το πρώτο κελί, το δεύτερο κελί, το τρίτο κελί, η πρώτη φυλακή, η δεύτερη φυλακή. Όλα ένας τοίχος που του φράζει τον δρόμο. Η νιότη περνά, γίνεται γήρας κι η ελευθερία διακαής πόθος.
"Η τίγρης στο πλευρό του": ο Οσβάλντο Ανουντσιάτα προσλαμβάνεται επιτέλους στο Εργοστάσιο. Ξεκινά από το χαμηλό σκαλοπάτι της πυραμίδας λαμβάνοντας όμως ικανοποιητική αμοιβή. Οι μεγάλες του φιλοδοξίες για την κατάκτηση της θέσης εξουσίας του εργασιακού μηχανισμού τελικά τον οδηγούν στην επιθυμητή υψηλόβαθμη θέση, ενώ ο Οσβάλντο χάνει κάτι απ' τον εαυτό του, κάτι απ' την ψυχή του, καθώς γίνεται κρίκος της αλυσίδας ενός απεχθούς συστήματος. Η κορυφή έχει μοναξιά και πιθανή ημερομηνία λήξης.
"Το λευκό κρασί": βράδυ 14ης Αυγούστου. Ο ανώνυμος πρωταγωνιστής βγαίνει για φαγητό με τον φίλο του Μάριο και πίνουν δροσερό λευκό κρασί. Μετά το δείπνο, ο ήρωας κάνει διάφορες σκέψεις για την ημέρα του Δεκαπενταύγουστου που ξημερώνει, για την αδιέξοδη αμήχανη ευδαιμονία της αργίας και τη μετακίνηση των εκδρομέων, για τη ματαιότητα μιας ακόμα μέρας λαμπρής που μοιάζει όμως με τις υπόλοιπες και με ένα κοινό βράδυ Σαββάτου που οι άνθρωποι ψαρεύουν κούφιες χαρές στα ρηχά. Μόνος μέσα στη νύχτα ο ήρωας, μεθυσμένος απ' το λευκό κρασί, στέκεται κάτω απ' το παράθυρο εκείνης που του αιχμαλώτισε την καρδιά.
"Η μεγάλη κρίση": οι μεγάλες γιορτές και οι αργίες καταργούνται μετά τη Μεγάλη Κρίση, που ο δυσοίωνος άνεμός της σάρωσε τους πάντες και τα πάντα. Η ζωή συνεχίζεται χωρίς γιορτές και δίχως ίχνος επαναστατικής διάθεσης παρά με συγκατάβαση και αποδοχή.
"Η τίγρης στο πλευρό του": ο Οσβάλντο Ανουντσιάτα προσλαμβάνεται επιτέλους στο Εργοστάσιο. Ξεκινά από το χαμηλό σκαλοπάτι της πυραμίδας λαμβάνοντας όμως ικανοποιητική αμοιβή. Οι μεγάλες του φιλοδοξίες για την κατάκτηση της θέσης εξουσίας του εργασιακού μηχανισμού τελικά τον οδηγούν στην επιθυμητή υψηλόβαθμη θέση, ενώ ο Οσβάλντο χάνει κάτι απ' τον εαυτό του, κάτι απ' την ψυχή του, καθώς γίνεται κρίκος της αλυσίδας ενός απεχθούς συστήματος. Η κορυφή έχει μοναξιά και πιθανή ημερομηνία λήξης.
"Το λευκό κρασί": βράδυ 14ης Αυγούστου. Ο ανώνυμος πρωταγωνιστής βγαίνει για φαγητό με τον φίλο του Μάριο και πίνουν δροσερό λευκό κρασί. Μετά το δείπνο, ο ήρωας κάνει διάφορες σκέψεις για την ημέρα του Δεκαπενταύγουστου που ξημερώνει, για την αδιέξοδη αμήχανη ευδαιμονία της αργίας και τη μετακίνηση των εκδρομέων, για τη ματαιότητα μιας ακόμα μέρας λαμπρής που μοιάζει όμως με τις υπόλοιπες και με ένα κοινό βράδυ Σαββάτου που οι άνθρωποι ψαρεύουν κούφιες χαρές στα ρηχά. Μόνος μέσα στη νύχτα ο ήρωας, μεθυσμένος απ' το λευκό κρασί, στέκεται κάτω απ' το παράθυρο εκείνης που του αιχμαλώτισε την καρδιά.
"Η μεγάλη κρίση": οι μεγάλες γιορτές και οι αργίες καταργούνται μετά τη Μεγάλη Κρίση, που ο δυσοίωνος άνεμός της σάρωσε τους πάντες και τα πάντα. Η ζωή συνεχίζεται χωρίς γιορτές και δίχως ίχνος επαναστατικής διάθεσης παρά με συγκατάβαση και αποδοχή.
Σαρκαστικό διήγημα καφκικών αποχρώσεων σε μορφή καυστικού δημοσιογραφικού άρθρου.
"Συγχαρητήρια, κορίτσι μου": η ιστορία διαρκεί από τις 14 Αυγούστου, ώρα 8:00 μ.μ έως τις 15 Αυγούστου, ώρα 2:30 π.μ. Πρωταγωνιστής ο Κάρλο Αντρεόλι, που βγαίνει ραντεβού με μια νεαρή γυναίκα σε μια μάταιη προσπάθεια να ξεχάσει τη Σ., την οποία έχει διαρκώς στο μυαλό του. Οι εσωτερικές του σκέψεις ακροβατούν σε τεντωμένο σχοινί πάνω απ' το χάος. Το ξημέρωμα τον βρίσκει μόνο και θλιμμένο, καπνίζοντας. Καπνίζοντας μέσα σε μια πόλη που κοιμάται και θα ξυπνήσει να βιώσει την επιβεβλημένη γιορτινή ατμόσφαιρα, μια ατμόσφαιρα που κερνά αφόρητη μοναξιά κι απέραντο κενό.
Ο κόσμος των πολυεπίπεδων, αλληγορικών, θλιβερών, σαρκαστικών και απροσμέτρητου ψυχολογικού βάθους διηγημάτων του Νικόλα Πουλιέζε είναι ο κόσμος μέσα στον οποίο ζούμε και πολεμάμε ή παραδινόμαστε αμαχητί στις δεσμεύσεις του, στις παγίδες, στις απάτες του, στις ψευδαισθήσεις του -που γίνονται ψευδαισθήσεις μας- , στον φόβο και στην υπαρξιακή του ανισορροπία.
"Συγχαρητήρια, κορίτσι μου": η ιστορία διαρκεί από τις 14 Αυγούστου, ώρα 8:00 μ.μ έως τις 15 Αυγούστου, ώρα 2:30 π.μ. Πρωταγωνιστής ο Κάρλο Αντρεόλι, που βγαίνει ραντεβού με μια νεαρή γυναίκα σε μια μάταιη προσπάθεια να ξεχάσει τη Σ., την οποία έχει διαρκώς στο μυαλό του. Οι εσωτερικές του σκέψεις ακροβατούν σε τεντωμένο σχοινί πάνω απ' το χάος. Το ξημέρωμα τον βρίσκει μόνο και θλιμμένο, καπνίζοντας. Καπνίζοντας μέσα σε μια πόλη που κοιμάται και θα ξυπνήσει να βιώσει την επιβεβλημένη γιορτινή ατμόσφαιρα, μια ατμόσφαιρα που κερνά αφόρητη μοναξιά κι απέραντο κενό.
Ο κόσμος των πολυεπίπεδων, αλληγορικών, θλιβερών, σαρκαστικών και απροσμέτρητου ψυχολογικού βάθους διηγημάτων του Νικόλα Πουλιέζε είναι ο κόσμος μέσα στον οποίο ζούμε και πολεμάμε ή παραδινόμαστε αμαχητί στις δεσμεύσεις του, στις παγίδες, στις απάτες του, στις ψευδαισθήσεις του -που γίνονται ψευδαισθήσεις μας- , στον φόβο και στην υπαρξιακή του ανισορροπία.
Μακροπερίοδος λόγος, τριτοπρόσωπη υποβλητική, απαράμιλλη αφήγηση με ρυθμό, ένταση, καυστικότητα, υπαινιγμούς και χρήση κεφαλαίων σε συγκεκριμένες λέξεις: Καράβι, Εργοστάσιο, Κρίση, Μαύρο, Μεγάλο, Μεγάλη, κατασκευών/κατασκευασμάτων, επιθετικών προσδιορισμών που καθορίζουν τη ζωή των ανθρώπων γενικά και τη ζωή των ηρώων ειδικά. Τους φυλακίζουν, τους ταξιδεύουν, τους ακινητοποιούν, τους προκαλούν ερωτηματικά και αμφιβολίες για το τι είναι ψέμα και τι είναι αλήθεια, τους βαπτίζουν αθώους, για να τους καταδικάσουν ως ενόχους, πίσω από μισόκλειστα βλέφαρα, μεταξύ μεταφυσικού και ανθρώπινου.
Η Δήμητρα Δότση έκανε μια άξια πολλών επαίνων μετάφραση που αποδίδει κατά γράμμα το μαύρου φωτός σύμπαν του σπουδαίου Νικόλα Πουλιέζε.
Εκδόσεις Loggia
