Αιμίλιος Σολωμού, Κράτα την ανάσα σου

 

Ο Αιμίλιος Σολωμού είναι ένας ακόμα από τους σύγχρονους συγγραφείς που εργάζεται σεμνά και αθόρυβα προσφέροντας ξεχωριστούς λογοτεχνικούς καρπούς στην εγχώρια παραγωγή. Κυπριακής καταγωγής, με σπουδές Ιστορίας και Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και Δημοσιογραφία σε σχολή Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης, με μεταπτυχιακές σπουδές στη Νεοελληνική Φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Κύπρου, εργάστηκε ως δημοσιογράφος σε εφημερίδα ενώ σήμερα υπηρετεί τη Μέση Εκπαίδευση ως φιλόλογος. Έχει εκδώσει δυο βιβλία παιδικής / εφηβικής λογοτεχνίας καθώς και μυθιστορήματα ενηλίκων, και με το "Ενα τσεκούρι στα χέρια σου", εκδόσεις Άνευ, 2007, απέσπασε το Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος Κύπρου για να ακολουθήσει το 2013 το Βραβείο Λογοτεχνίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το "Ημερολόγιο μιας απιστίας", από τις εκδόσεις Ψυχογιός. Και τα δυο παραπάνω μυθιστορήματα μεταφράστηκαν και κυκλοφόρησαν σε Ιταλία, Σερβία, Αλβανία, Βουλγαρία και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Το 2015, από τις εκδόσεις Ψυχογιός ξανά, κυκλοφόρησε το επόμενο  έργο του υπό τον τίτλο "Το μίσος είναι η μισή εκδίκηση", ένα εξαιρετικό ιστορικό μυθιστόρημα νουάρ αποχρώσεων.

Και χρειάστηκε να περάσουν οχτώ χρόνια για να προχωρήσει στο επόμενο πεζογραφικό του βήμα, εξίσου δυνατό και ατμοσφαιρικό με τα προηγούμενα, άρτια δομημένο και, σαφώς, με ωριμότερα εκφραστικά μέσα.

Τέταρτο μυθιστόρημα για ενήλικους αναγνώστες το "Κράτα την ανάσα σου", του Αιμίλιου Σολωμού, μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Καστανιώτη και, ομολογουμένως, διαβάζεται με κομμένη την ανάσα μιας και, τόσο θεματολογικά όσο και υφολογικά, πρόκειται για ένα εξαιρετικά καλογραμμένο μυθιστόρημα με παλμό, νευρώδη αφήγηση, με ανατροπές, με στοιχεία ψυχολογικού θρίλερ, με φιλοσοφικές και υπαρξιακές διαστάσεις και αφορά αρχικά την σεξουαλική παρενόχληση που δέχεται μια μαθήτρια από τον καθηγητή της (είτε η παρενόχληση υφίσταται είτε αποτελεί προϊόν σκευωρίας) με ό,τι αυτό συνεπάγεται σε προσωπικό και κοινωνικό επίπεδο. Όπως θα αποδειχθεί κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης, δεν είναι το ζήτημα της παρενόχλησης το κύριο θέμα του βιβλίου παρά η αφορμή να ξετυλιχθεί το κουβάρι μιας συγκλονιστικής ιστορίας.

Κεντρικός ήρωας είναι ο καθηγητής Ιστορίας και συγγραφέας, Ιωάννης Καλλέργης, επιτυχημένος και φιλόδοξος, αγαπητός στον κοινωνικό του κύκλο, παντρεμένος με την Αλεξάνδρα, διευθύντρια σε τράπεζα. Οι δυό τους αποτελούν ένα αγαπημένο, αξιοσέβαστο ζευγάρι. Ο Καλλέργης είναι καταξιωμένος, έχει ένα διευρυμένο κύκλο οικονομικών και πολιτικών παραγόντων χάρη στον πλούσιο κτηματομεσίτη πεθερό του. 

Από τη μια στιγμή στην άλλη, από μια αυθόρμητη κίνησή του προς την μαθήτριά του, Άννα, (ένα καταλυτικό πρόσωπο στην πορεία του έργου και του πρωταγωνιστή) τα πάντα ανατρέπονται και ξεκινά η απότομη πτώση του. Κατηγορείται για σεξουαλική παρενόχληση. Διαπομπεύεται στον Τύπο, στην σχολική κοινότητα, στον κύκλο του και στη γειτονιά του. Ένας ένας οι ισχυροί του φίλοι τού γυρίζουν την πλάτη. Η σχέση του με την αγαπημένη του σύζυγο θυμίζει σπίτι που τα θεμέλια του τρέμουν, οι τοίχοι του ξεφλουδίζουν, τα παράθυρά του ραγίζουν και σπάνε για να μπεί στο εσωτερικό του σπιτιού παγωνιά και φόβος. Γίνονται δυο ξένοι, δυο ξένα σώματα που περιφέρονται σε μια κενής τρυφερών συναισθημάτων και εμπιστοσύνης κατοικία. Η σχέση τους διαταράσσεται και φέρνει στην επιφάνεια παλιές,  καλά κρυμμένες πληγές. Ο Καλλέργης, τσακισμένος ψυχολογικά, μην αντέχοντας τον άγριο πόλεμο που μαίνεται εναντίον του και τον ρόλο του αποδιοπομπαίου τράγου σε μια βαριά άρρωστη κοινωνία, αποφασίζει να τα εγκαταλείψει όλα, να φύγει από την κόλαση και την πολλή συνάφεια του κόσμου και να επιστρέψει στο απομακρυσμένο ορεινό χωριό του προκειμένου να γλιτώσει από τα πυρά, τις αιματηρές σιωπές, τα παγωμένα βλέμματα και τον εξευτελισμό. Κι έτσι τελειώνει το καταιγιστικό πρώτο μέρος του βιβλίου, με τον Καλλέργη να φεύγει μόνος, ηττημένος και προδωμένος, κάτω απ΄το ψιλόβροχο.

Στο δεύτερο μέρος, ο πρωταγωνιστής έχει επιστρέψει στον γενέθλιο τόπο του και εκεί, μέσα στην ερημιά του τοπίου, κλεισμένος στον εαυτό του, γαλήνιος, απρόσβλητος και ελεύθερος να αναπνεύσει -έξω από την εγκλωβισμένη ζωή του, πια στη δική του γη και μοναχική επικράτεια- επανακτά σταδιακά τα σπασμένα του κομμάτια. Ξαναγίνεται ο άνθρωπος που υπήρξε κάποτε, αυτός που προοριζόταν να γίνει και δεν έγινε.

Ξαναφτιάχνει το παλιό, ακατοίκητο εδώ και χρόνια, πατρικό του, ασχολείται με τη γη και τα αμπέλια, έρχεται σε εσωτερικό διάλογο με τη φύση γύρω του. Τον επισκέπτεται ένας παλιός του φίλος, συνάδελφος και συγγραφέας -το alter ego του συγγραφέα Σολωμού- για να του  ζητήσει συγγνώμη που τον καταδίκασε όπως όλοι οι άλλοι και του ανακοινώνει πως πρόκειται να κάνει την ιστορία του μυθιστόρημα. Αργότερα, ο Καλλέργης θα δεχτεί και την επίσκεψη της Αλεξάνδρας σε μια προσπάθεια αναθέρμανσης της παγωμένης τους σχέσης ενώ, απρόσμενα, θα συναντήσει στο χωριό την Ρίτα, έναν εφηβικό του έρωτα, η οποία ζεί πλέον μόνιμα στη Γερμανία έχοντας εγκαταλείψει εσπευσμένα τον κοινό τους τόπο στα 17 της. Το κοινό παρελθόν του Καλλέργη και της Ρίτας βγαίνει από τη λήθη του και φέρνει στο φως του παρόντος θαμμένα γεγονότα, διαλυμένες ζωές, χαμένα χρόνια, εκδίκηση, ταπεινώσεις, εκβιασμούς, χαμένες επιστολές. άδικους θανάτους και ενοχές.

Η πατρική φιγούρα ζωντανεύει και μαζί ζωντανεύουν οι στιγμές κι αυτό το κάτι που θυμίζει ευτυχία όταν το χέρι του πατέρα σφίγγει με θέρμη μια παιδική παλάμη.

Δυο κορμιά κάτω από την καρυδιά, ένας νερόλακκος, ο παιδικός φίλος, οι κραυγές, η ασφυξία, η φράση "Κράτα την ανάσα σου" που επιστρέφει και αντηχεί στο σήμερα και ξυπνάει την παλιά, λανθάνουσα οδύνη και θυμίζει ένα παρελθόν τραγικότερο του παρόντος.

Η τριτοπρόσωπη αφήγηση του βιβλίου περιγράφει με ακρίβεια τις κινήσεις και τις πιο μύχιες σκέψεις του Καλλέργη, τις μυρωδιές της φύσης, του χώματος και του θανάτου, τον χρόνο που κινείται κυκλικά αλλά και τους υπόλοιπους χαρακτήρες που συμβάλλουν στις ισορροπίες και στους γκρεμούς του Καλλέργη.

Εμβόλιμα, έρχεται και η πρωτοπρόσωπη αφήγηση από πλευράς του φίλου, συναδέλφου και συγγραφέα -του ίδιου του Σολωμού δηλαδή- που κάνει έρευνα, σκαλίζει τα τρωτά και σκοτεινά σημεία της ιστορίας για να γράψει το μυθιστόρημά του με ήρωα τον Καλλέργη κατοχυρώνοντας την αλήθεια. Ένα μυθιστόρημα που "χτίζεται" μέσα στο παρόν μυθιστόρημα που έχει ήδη σάρκα, οστά και ψυχή, αποκαλύπτει και αποκαλύπτεται μπρος στα μάτια του αναγνώστη που συμπαθεί, αντιπαθεί, ταυτίζεται, προβληματίζεται, αγωνιά και που τα βήματά του θα οδηγηθούν σε μονοπάτια που ούτε καν φανταζόταν.

 

Μυθιστόρημα μη εφήμερο, στέρεο, ευρηματικό, δυνατό σαν γροθιά στο στομάχι, αλληγορικό, χωρίς λογοτεχνικές "ευκολίες", βαθιά πολιτικό και αιχμηρό και άλλο τόσο βαθιά ανθρώπινο καθώς αφορά τις ανθρώπινες σχέσεις που μ' ένα κρότο κι έναν λυγμό διαλύονται, παίρνουν σχήμα τέρατος, γίνονται σπασμένοι δρόμοι και γκρεμοί.

Ένα έξοχο ψυχογραφικό πεζογράφημα για την απάτη της επιφάνειας ενός λαμπερού βίου, για την μοναξιά του ενός, του καθενός και των πολλών, για την ιαματική επιστροφή στις ρίζες, για το χρόνο και τη μνήμη, για την σταύρωση και την ανάσταση.

Εκδόσεις  Καστανιώτη

Ανδρέας - Μάριος Σουσουρής, Φθηνό νουάρ τσέπης

 

Ο Ανδρέας - Μάριος Σουσουρής ανήκει στη νεότερη γενιά ελλήνων συγγραφέων που αθόρυβα, ακατάπαυστα, δεξιοτεχνικά, με λεπτομέρεια και προσήλωση χτίζουν ένα προσωπικό συγγραφικό προφίλ και από βιβλίο σε βιβλίο αποκαλύπτουν έναν όλο και καλύτερο συγγραφικό εαυτό, το πέρασμα του καιρού που μετατρέπεται σε συγγραφική μεστότητα, έναν αξιοθαύμαστο συμπυκνωμένο λόγο και μια θεσπέσια γλώσσα ελληνική που απολαμβάνουμε να διαβάζουμε: μια γλώσσα χωρίς εντυπωσιασμούς και περιττά στολίδια, αντιθέτως απλή και ταυτόχρονα τόσο πλούσια, άψογα δουλεμένη, με έξυπνη χρήση, φωτεινή και ολόλαμπρη παρά τα σκοτεινά σημεία που μπορεί να περιγράφει.

Τα έως τώρα έργα του Σουσουρή -4 συλλογές διηγημάτων / μικροδιηγημάτων και 1 νουβέλα- έχουν κάτι πολύ ξεχωριστό και πολύ ανθρώπινο. Εναλλάσσουν τα συναισθήματα κρατώντας άψογα τις ισορροπίες μεταξύ φωτός και σκοταδιού, έχουν προσεγμένη γλώσσα, ειρωνικό έως πικρά σαρκαστικό ύφος ενώ οι ιστορίες τους γεννούν αυθόρμητα το γέλιο και, σε άλλα σημεία, ανεβάζουν ένα κόμπο στο λαιμό που φέρνει δάκρυα για να ακολουθήσει ένας λυγμός κι ένα κλάμα απωθημένο που λυτρώνει. Γιατί έτσι είναι η ζωή, έχει γρήγορες εναλλαγές, έχει χάδια και μαχαιριές, χαρές και λύπες, έχει τα μικρά και τα μεγάλα της, τ' ασήμαντα και τα σπουδαία της, τα γέλια και τα κλάματα, ηλιαχτίδες και φαρμακερές συννεφιές και όλα αυτά, ο Ανδρέας - Μάριος Σουσουρής τα συλλαμβάνει με απόλυτη ακρίβεια και διαύγεια και μεταμορφώνει τα στιγμιότυπα σε ιστορίες που διαρκούν και δεν ξεθωριάζουν. Η ζωή, ο θάνατος, η αγάπη, η μοναξιά, η ενηλικίωση, οι αυταπάτες και οι απάτες, διάλογοι και μονόλογοι για τον Θεό ή για το Πολύ και το Τίποτα του ανθρώπου, το ύψος και το βάθος των πραγμάτων, φωτεινές αλλά και ανέπνευστες σκοτεινές σκέψεις, η εξουσία και η διαδρομή μέχρι το τελευταίο ανοδικό σκαλοπάτι, η πτώση, οι αναζητήσεις, οι απώλειες, οι αμέλειες, οι ατέλειες, οι φόβοι και οι υπερβάσεις, όλα χωράνε σε ένα μικρού σχήματος και μεγάλου λογοτεχνικού βεληνεκούς βιβλίο όπως ακριβώς είναι το "Φθηνό νουάρ τσέπης". 

Ο Ανδρέας - Μάριος Σουσουρής εμφανίστηκε στα ελληνικά γράμματα το 2014 με την συλλογή ιστοριών "Διαβάτες της σκιάς", από τις εκδόσεις Momentum. Το 2015, ακολούθησε ο Α' τόμος 66,6 "βλάσφημων" και "κοφτερών" μικρών πεζών με τίτλο "Ιστορίες του χαράματος", από τις εκδόσεις Στοχαστής κι ένα χρόνο αργότερα, πάλι από τις ίδιες εκδόσεις, ήρθε ο Β' τόμος των επόμενων 66,6 "Ιστοριών του χαράματος". Το 2018, από τις εκδόσεις Γαβριηλίδη, κυκλοφόρησε η εξαιρετική νουβέλα "Ο Βαρκάρης" που, μέσω της ελκυστικής αφήγησης του Σουσουρή, μας παρέσυρε σε ένα ταξίδι φιλοσοφίας και αρχαίων μύθων στο μαύρο στερέωμα του Κάτω Κόσμου. Το επόμενο συγγραφικό βήμα του Σουσουρή, διαφορετικό σε ύφος και ατμόσφαιρα αλλά εξίσου συγκινητικό και άκρως γοητευτικό, πραγματοποιήθηκε το 2021 από τις εκδόσεις Κυαναυγή με το "Πλατς - Σκηνές από τη ζωή ενός γάτου", όπου εδώ αφηγητής και πρωταγωνιστής  των ιστοριών / αποφθεγμάτων /γατοποιημάτων είναι ο Ευτύχης, ο γάτος του συγγραφέα που παρατηρεί την ανθρώπινη φύση μέσω του "γατοϋπηρέτη" του.

Και μόλις πρόσφατα, ο Σουσουρής επέστρεψε με τη νέα του συγγραφική δουλειά, το "Φθηνό νουάρ τσέπης". Μια μικρή λογοτεχνική έκπληξη με μικρές -κάποιες της μιας ανάσας- ιστορίες και τόσο περιεκτικές, ουσιώδεις, ευφυείς, πιπεράτες, σπαρταριστές αλλά και ολόπικρες και θλιβερές σαν την αλήθεια της καθημερινότητας.

Ο συγκεκριμένος τόμος τσέπης περιέχει 59 μικρά δαιμόνια πεζά που, κατά κάποιο τρόπο αποτελούν μια συνέχεια και μια συνομιλία με τις "Ιστορίες του χαράματος". Φροντισμένος τόμος από το εξώφυλλο ως το οπισθόφυλλο, εξαιρετικά ώριμο και καλοδουλεμένο το ύφος γραφής, ένα επιτυχές αποτέλεσμα κοινής δουλειάς του συγγραφέα και των εκδόσεων Στοχαστής στο γενικό σύνολο.

Οι ήρωες των μικροϊστοριών του Σουσουρή είναι εκείνος, εγώ, εσύ, εμείς που γελάμε, κλαίμε, ελπίζουμε, απελπιζόμαστε. ονειρευόμαστε, χάνουμε τη μπάλα και, συχνά, τη γη κάτω απ΄τα πόδια μας, φωνάζουμε, ψιθυρίζουμε, φλυαρούμε ακατάπαυστα, οδυρόμαστε για μια αγάπη που χάθηκε σε λάθος στροφή, για τους γονείς που έχουμε, για τα παιδιά που υπήρξαμε, για το ανικανοποίητο, για ένα όνειρο που τάραξε την ηρεμία, για ένα Πριν κι ένα Μετά, για μια επεξήγηση, για μια μύηση, για μια απόλυση, για την ασθένεια των τριγώνων, για μια περίπτωση αναπόφευκτης σκληρότητας. Οι ήρωες στο "Φθηνό νουάρ τσέπης" είναι άνθρωποι που φορούν τη ζωή και τον εαυτό τους ανάποδα, είναι αισιόδοξοι, απαισιόδοξοι, τρομαγμένοι, απολωλότες, συγκλονισμένοι, απροσάρμοστοι, αντιδραστικοί, αγαθοί και φιλάνθρωποι, "νοικοκυραίοι", τρομοκράτες, κομπιναδόροι, υποψήφιοι εγκληματίες, αυνάνες, παρατημένοι, παραιτημένοι, ναυαγισμένοι, "ονειροπαθείς", ηττημένοι, κερδισμένοι, αστοί, επαναστάτες, ηθικοί, ηθικολόγοι και διχασμένοι, βραβευμένοι για την ενσυναίσθησή τους. Μεταξύ αυτών, ένας αντιδραστικός καλικάντζαρος, ο Διάβολος που κάνει μια ατυχή συμφωνία με το Θεό, ένας σκύλος που συνομιλεί με μια γάτα, ένα εντεκάχρονο αγόρι κι ένα εντεκάχρονο κορίτσι που ασκούν "πισώπλατη" κριτική στους γονείς τους. Και μια ιδιαίτερη περίπτωση ανθρωποκτονίας, μια αποτυχημένη αναβάθμιση, βήματα προς την απόλυση, ένα σχέδιο εκτάκτου ανάγκης, κλαυθμοί και οδυρμοί πάνω από ένα νεκροκρέβατο είναι μόνο μερικά από τα κωμικοτραγικά περιστατικά των ιστοριών του παρόντος τόμου.

Εδώ η ασημαντότητα και η αδυναμία ομιλίας αποκτούν υπόσταση. Τα ζώα αποκτούν φωνή και εκφράζονται ελεύθερα. Οι άνθρωποι - αρουραίοι των υπογείων γίνονται βασιλιάδες σκέψεων, έκφρασης κι επανάστασης αντικρίζοντας μια φέτα ουρανό από φωταγωγό σπασμένο. Τα πρόσωπα και τα πράγματα βγαίνουν από τον σκοτεινό τους ίσκιο και αυτοφωτίζονται και έχουν την ευκαιρία εν συντομία να πραγματοποιήσουν το απραγματοποίητό τους, να ανταλλάξουν μια κουβέντα με έναν συνάνθρωπό τους, με τον καθρέφτη τους, με την παλιά τους ταυτότητα και να προκαλέσουν γέλια, δάκρυα και συμπάθεια.

Ο Ανδρέας - Μάριος Σουσουρής, ικανότατος δημιουργός μικρών ιστοριών, με απίστευτη χρήση οικονομίας λόγου, δημιουργεί στο "Φθηνό νουάρ τσέπης" σουρεαλιστικά αλλά και συγκλονιστικά ρεαλιστικά  μικρά πεζά, κεντώντας κυριολεκτικά λέξη προς λέξη ένα τεράστιο μωσαϊκό τοπίων, χαρακτήρων και διαλόγων με μικρές πινελιές φαντασίας που καρπίζουν και διαχέονται ομοιόμορφα στον ρεαλισμό και στο chiaroscuro της ζωής μας.

 

 

Εκδόσεις  Στοχαστής

Μισέλ Ουελμπέκ, ΚΑΠΟΙΟΙ ΜΗΝΕΣ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΜΟΥ, Οκτώβριος 2022 - Μάρτιος 2023

Ήταν λίγο καιρό πριν, όταν στο άκουσμα της επικείμενης κυκλοφορίας ενός νέου βιβλίου του Μισέλ Ουελμπέκ οι περισσότεροι αναγνώστες περίμεναν ένα καινούργιο εκρηκτικό και σκανδαλώδες μυθιστόρημα από το σκοτεινό, άτακτο και "κακό παιδί" των γαλλικών γραμμάτων. Το νέο πόνημα του Ουελμπέκ κυκλοφόρησε πολύ πρόσφατα, όπως πάντα, από τις εκδόσεις του Βιβλιοπωλείου της Εστίας και δεν είναι μυθοπλασία παρά ένα εκτενές εξομολογητικό κείμενο, μια ομολογία του συγγραφέα για όσα  τον ταλαιπώρησαν και τον στιγμάτισαν -δεν είναι η πρώτη φορά που ο Ουελμπέκ βιώνει δυσφήμιση και μπαίνει σε προσωπικές περιπέτειες- κατά το εξάμηνο από τον Οκτώβριο του 2022 εως τον Μάρτιο του 2023.

Ο Μισέλ Ουελμπέκ είναι από τα πρόσωπα που δεν χρειάζονται ιδιαίτερες συστάσεις μιας και αποτελεί ένα από τα κορυφαία ονόματα της σύγχρονης γαλλόφωνης πεζογραφίας. Πολυβραβευμένος, πολυσχιδής και αιρετικός πεζογράφος, ποιητής, δοκιμιογράφος και σεναριογράφος, συχνά απασχολεί τον Τύπο είτε με την κυκλοφορία ενός νέου έργου του είτε με ατυχείς, προκλητικές δηλώσεις του σε συνεντεύξεις. Διαθέτει μια οξυδερκή και διαπεραστική ματιά στα πράγματα και στον σύγχρονο κόσμο και δεν διστάζει να εκφράσει ανοιχτά τις απόψεις του, συχνά αυθόρμητα, χωρίς φίλτρο, ατυχώς ή με μια δόση ναρκισσισμού γνωρίζοντας ότι θα ταράξει τα κοινωνικοπολιτικά ύδατα και θα στρέψει τους προβολείς πάνω του. Η γραφή του είναι άμεση, πάντα ωμή, αποκαλυπτική, προκλητική και καυστική, χωρίς ίχνος λυρισμού και καλολογικών στοιχείων.

Στα έργα του έχει την τάση να καταπιάνεται με ζητήματα που αφορούν τη χώρα του, τους συμπατριώτες του και τις εμμονές τους, τη νέα τάξη πραγμάτων, την πολιτική και την πρόσφατη ιστορία, τη θρησκεία, τον φονταμενταλισμό, την τεχνολογία, την τρομοκρατία και την σεξουαλικότητα και μέσω της μυθοπλασίας του εκφράζει απροκάλυπτα τα σεξουαλικά και ψυχολογικά προβλήματα των δυτικών κοινωνιών, το αίσθημα μοναξιάς, αποτυχίας και ανεπάρκειας του σύγχρονου ανθρώπου και την πτώση του σε μαύρο βυθό κατάθλιψης. Καταρρίπτει τις θεωρίες περί σεξουαλικής απελευθέρωσης, δείχνει με το δάχτυλο το οριστικό τέλος των μεγάλων θρησκευτικών και πολιτικών ιδεών στον δυτικό κόσμο των καιρών μας και βάζει στο συγγραφικό του μικροσκόπιο τον άνθρωπο και τα αδιέξοδά του (κοινωνικά, ερωτικά, πολιτικά) και την χρεωκοπία του, κυριολεκτικά και μεταφορικά, καθώς και την χρεωκοπία της τέχνης, του πολιτισμού, των μέσων μαζικής ενημέρωσης, της πολιτικής, των θεσμών και των νόμων και της αψεγάδιαστης εξωτερικής εικόνας των πραγμάτων που οδηγεί το άτομο σε ένα μάταιο αγώνα κατάκτησης της τελειότητας και που, μοιραία, συντελεί σε μια μόνιμη αίσθηση του ανικανοποίητου.

Υπάρχουν εκείνοι που εξυμνούν και αποθεώνουν τον Ουελμπέκ και το συγγραφικό το έργο -που σαφώς έχει επηρεάασει νεότερους ομότεχνούς του-  κι εκείνοι που απεχθάνονται ακόμα και το όνομά του και τον κατηγορούν ως μισογύνη, ρατσιστή, αισχρό, αγενή, ναρκισσιστή και ατάλαντο με μηδενικό ύφος έκφρασης στη γραφή του.

Στην εγχώρια αγορά, τα βιβλία του φιγουράρουν συχνά στις λίστες των ευπώλητων. Μια μεγάλη μερίδα του ελληνικού αναγνωστικού κοινού απολαμβάνει να τον διαβάζει προκειμένου να νιώσει τον ηλεκτρισμό και την κοφτερή λεπίδα της αιχμηρής πένας του αλλά και να βιώσει εκείνο το "ξεβόλεμα" που προκαλούν οι "προφητείες" αυτού του αντισυμβατικού, ιδιοφυούς συγγραφέα - σταρ, που πάντα έχει τον τρόπο να προκαλεί το ενδιαφέρον.

Άκρως ενδιαφέρον, λοιπόν, και αυτό το πιο πρόσφατο βιβλίο του στο οποίο ο Ουελμπέκ ομολογεί τις πρόσφατες περιπέτειές του με αφορμή δυο συγκεκριμένα περιστατικά που δυσκολεύεται να ξεχάσει.

Το πρώτο γεγονός έχει να κάνει με όσα προκάλεσαν οι δηλώσεις του σε συνέντευξη που παραχώρησε στον Μισέλ Ονφρέ για λογαριασμό του περιοδικού Front Populaire και ήταν δηλώσεις, προφανώς χωρίς ίχνος προσοχής στη διατύπωσή τους, που ξεσήκωσαν θύελλα αντιδράσεων. Εν ολίγοις, ο Ουελμπέκ έστρεψε τα πυρά του εναντίον των μουσουλμάνων καθώς δήλωσε πως οι Γάλλοι δεν επιθυμούν να αφομοιωθούν οι -ξένοι, επικίνδυνοι, παραβάτες- μουσουλμάνοι στη χώρα και ή να σέβονται τους νόμους ή καλύτερα να απελαθούν ή να φύγουν. Οι δηλώσεις του δένουν κατά κάποιο τρόπο με το εκρηκτικό του αμφίσημο μυθιστόρημα "Υποταγή", του 2015. Ο ιμάμης του Μεγάλου Τζαμιού του Παρισιού εξέφρασε την πρόθεσή του να κινηθεί νομικά κατά του Ουελμπέκ και ο συγγραφέας δήλωσε βαθιά μετανιωμένος για όσα είπε. Η μεταξύ τους σύγκρουση έληξε ειρηνικά εκτός δικαστικών αιθουσών. Ο Ουλεμπέκ ζήτησε από τον εκδότη του περιοδικού να αποσύρει το τεύχος με τη συγκεκριμένη συνέντευξη, κάτι που τελικά δεν έγινε, και έτσι οι εχθροί του Γάλλου προβοκάτορα γραφιά αυξήθηκαν εντός και εκτός της μουσουλμανικής κοινότητας.

Το δεύτερο γεγονός, το οποίο καταλαμβάνει και το μεγαλύτερο μέρος του βιβλίου, έχει να κάνει με ένα ερωτικό βίντεο όπου συμμετέχει ο συγγραφέας, μια ερωτική ταινία που γυρίστηκε στην Ολλανδία με πρωταγωνιστές τον ίδιο τον Ουελμπέκ, την σύζυγό του και μια γυναίκα ακόμη, υπό τη σκηνοθεσία της "Κατσαρίδας", όπως αποκαλεί ο Ουελμπέκ τον σκηνοθέτη.

Η γυναίκα που συμπρωταγωνιστεί έχει το ψευδώνυμο "Γουρούνα" ενώ δυο ακόμα γυναίκες που παίρνουν μέρος στην ιστορία αποκαλούνται "Οχιά" και "Γαλοπούλα".  Η "Γουρούνα" συνηθίζει να ανεβάζει αποσπάσματα των ιδιωτικών της στιγμών στο διαδίκτυο και συγκεκριμένα στην πλατφόρμα Onlyfans, κάτι που ο Ουελμπέκ γνώριζε εξ αρχής. Εκείνο που δεν γνώριζε ή διέφυγε της προσοχής του ήταν ότι στο συμφωνητικό του με την "Κατσαρίδα" υπήρχε ένας όρος σχετικός με την ελεύθερη ανάρτηση του επίμαχου βίντεο στο διαδίκτυο. Ο Ουελμπέκ είτε αγνόησε είτε δεν διάβασε καν το συγκεκριμένο σημείο του συμφωνητικού και δεν κατάφερε να αποτρέψει το μοιραίο. Κι ενώ κινήθηκε νομικά, τόσο το γαλλικό όσο και το ολλανδικό δικαστήριο απέρριψαν το αίτημά του για απαγόρευση μετάδοσης της ταινίας.

Ο συγγραφέας δηλώνει μετάνοια και πικρία καθώς και την αίσθηση ότι έπεσε θύμα πλεκτάνης των Ολλανδών αλλά και θύμα του εαυτού του, των παθών και των λαθών του.

Και εδώ, στο "Κάποιοι μήνες της ζωής μου", καταγράφει και παραθέτει τα δυο γεγονότα που του προκάλεσαν μπελάδες και τα διανθίζει ευφυώς με φιλοσοφικές σκέψεις του. Παράλληλα, μοιράζεται, απολογείται, αυτοσαρκάζεται, εξομολογείται, παραδέχεται τις ήττες του και τις αδυναμίες του ενώ δεν παραλείπει να σατιρίσει την φύση των αρσενικών, την γαλλική δικαιοσύνη, τη δημοσιότητα, την επιτυχία και την αποτυχία κάθε σεξουαλικής πράξης.

Απελπισμένος -μες στο γελοίον του πράγματος- σαν τον ναυαγό που βρίσκεται στο μέσο άγριας φουρτουνιασμένης θάλασσας, πιάνεται από τη σανίδα σωτηρίας που του προφέρουν το χαρτί και το μολύβι και γράφει για να σωθεί από τα ρεύματα -τα στόματα, τα αυτιά, τα μάτια- που απειλούν να τον τραβήξουν στο βυθό.

Ο Γιώργος Καράμπελας μεταφράζει υποδειγματικά -και δεν είναι η πρώτη φορά- ένα ακόμα απολαυστικό, μη μυθοπλαστικό, κείμενο του  βραβευμένου "ατίθασου παιδιού" των γαλλικών γραμμάτων.

Βιβλιοπωλείον της ΕΣΤΙΑΣ

Πατρίκ Μοντιανό, Chevreuse

Σημειώσεις πρόχειρες, βιαστικές, φαινομενικά ασήμαντες  και ασύνδετες μεταξύ τους που αποτυπώνουν σκόρπιες σκέψεις, θραύσματα μνήμης και  χιονονιφάδες  στιγμών και γεγονότων, αρωμάτων, ήχων, -άθροισμα πενήντα ετών ζωής από την εφηβεία, την ενηλικίωση και την ωριμότητα- καταγράφονται στις λευκές σελίδες  ενός μπλε τετραδίου. Οι σελίδες είναι ο λαβύρινθος και τα γραφόμενα είναι ο μίτος που συνδέει ταχύτατα εναλλασσόμενες θολές εικόνες που κινούνται η μία  μέσα στην άλλη, η μία πίσω από την άλλη προς την έξοδο, την αλήθεια  και το φως προτού χαθούν οριστικά στη λήθη.

Και μια λέξη  που ηχεί κι ανθίζει στο χάος του νού: Σεβρέζ. Ένα πριγκιπάτο, μια δασική περιοχή  με λίμνες και πάρκα   νοτιοδυτικά του Παρισιού. Κι ένα τραγούδι απ' τα παλιά  που  οι στίχοι του υψώνονται ξαφνικά σαν κύματα από τη ναρκωμένη  θάλασσα της μνήμης. Και ο ήρωας του παρόντος μυθιστορήματος, Ζαν Μποσμάν, που  ένα απόγευμα καλοκαιριού βρίσκεται  τυχαία στην κοιλάδα της Σεβρέζ και έχει την αίσθηση  ότι  θυμάται δρόμους, χωριά, κτίρια, μυρωδιές, τοπία κι ένα σπίτι  στην οδό Ντοκτέρ - Κυρζέν στο  οποίο έζησε όταν  ήταν παιδί.

Και ο εξέχων, πολυβραβευμένος Γάλλος στυλίστας Πατρίκ Μοντιανό  που επιστρέφει στην εγχώρια αγορά μέσω των  εκδόσεων Πόλις που τα τελευταία χρόνια εκδίδουν συστηματικά, με φροντίδα και συνέπεια τα  έργα του και που με το "Chevreuse" σηματοδοτούν την έναρξη της νέας τους  φθινοπωρινής εκδοτικής παραγωγής στην πεζογραφία  με τον καλύτερο τρόπο.

Τιμημένος από τη Σουηδική Ακαδημία με το Νομπέλ Λογοτεχνίας  2014, ο Πατρίκ Μοντιανό επανέρχεται  με το  "Chevreuse" ξανά -τόσο εκρηκτικά κι αθόρυβα μαζί, τόσο αριστοτεχνικά, σιγανά και  μελαγχολικά- στο ζήτημα της μνήμης  και του χρόνου που φεύγει και δημιουργεί με την πένα του  φαντάσματα και άλυτους γρίφους από το παρελθόν που έρχονται  και επανέρχονται απρόσμενα σαν στρόβιλοι ανέμου  και  ταράζουν τα λιμνάζοντα ύδατα του παρόντος. Ο Μοντιανό έγραψε και γράφει  μικρά κομψά αριστουργήματα με αυτοβιογραφικά στοιχεία και  καταφέρνει επάξια να μεταμορφώνει την ταυτότητα, τη μνήμη και τη νοσταλγία  σε υψηλή λογοτεχνία με ύφος λιτό και προσεγμένο,  αποστασιοποιημένο και ουσιαστικό, αποφεύγοντας κλισέ  και μελοδραματισμούς, πάντοτε  όμως με μια θλίψη διάχυτη που αναμειγνύεται  με τη γλύκα της ζωής.   Σε  όλα του τα ολιγοσέλιδα και  μεγάλης σπουδαιότητας έργα του αναζητά ταυτότητες, πρόσωπα και μνήμες. Γράφει για τις οδυνηρές επιστροφές και ανασκαφές στην περίοδο της παιδικής ηλικίας, αναμοχλεύει την ατομική και συλλογική μνήμη  και, άφοβα, κάνει κατάδυση στα σκοτεινά  νερά του  χρόνου.  

Δικαίως χαρακτηρίστηκε από κριτικούς ως ο Μαρσέλ Προύστ των καιρών μας και αυτός ο χαρακτηρισμός τον ακολουθεί  έντονα  και  στο "Chevreuse".

'Οπως και στον Προύστ, η  μνήμη βγαίνει από τη λήθη της με αφορμή μια ασήμαντη λεπτομέρεια ή μια σειρά τυχαίων γεγονότων, έτσι και εδώ, ένας ήχος, μια καγκελόπορτα, ένα ρολόι χειρός του αμερικανικού στρατού, μια λέξη, μια φράση, οι στίχοι ενός παλιού τραγουδιού, μια φωνή, ένας ψίθυρος, η φλόγα ενός αναπτήρα, ένα πρόσωπο που φέρνει στο νού ένα άλλο πρόσωπο, ένα όνομα που θυμίζει ένα άλλο όνομα, ένα ξενοδοχείο, μια οδός, ένα κλεμμένο ημερολόγιο, μια διαδρομή με το αυτοκίνητο προς την κοιλάδα της Σεβρέζ. Όλα απροσδιόριστα χρονικά, όλα μοιάζουν με ασήμαντες λεπτομέρειες που "παρέμεναν σε χειμερία νάρκη στη νύχτα των καιρών".

Η Καμίλ και η Μαρτίν είναι δυο γυναικείες φιγούρες  που  συνοδεύουν τον  Μποσμάν -alter ego  του Μοντιανό- σ΄ αυτή την περιήγηση στα περίχωρα της Σεβρέζ και στο παλιό σπίτι  που  ο ίδιος είναι βέβαιος ότι  πέρασε εκεί ένα μέρος των παιδικών του χρόνων. Κι αυτή είναι η αρχή μιας αναζήτησης για το τί περίεργο και οδυνηρό συνέβη τότε, όταν ήταν παιδί. σ' εκείνο το σπίτι.

Τέσσερις ανδρικές φιγούρες -ο Μισέλ Ντε Γκαμά, ο  Ρενέ - Μαρκό Εριφόρ, ο Φιλίπ Χέιγουορντ και ο  Γκι  Βενσάν- μυστηριώδεις, "επικίνδυνοι και ηλίθιοι", που κάποτε γνωρίστηκαν στις φυλακές του Πουασί, συμβάλλουν στην ένταση του μυστηρίου καθώς οι φωνές τους  και οι μορφές τους αναδύονται και  εμφανίζονται  στην πραγματικότητα (ή στη φαντασία)  του  Μποσμάν, σε μια προσπάθεια να ανακαλύψουν ή να αποκρύψουν  τί  ήταν αυτό που είδε ο μικρός Μποσμάν με τα ίδια του τα παιδικά μάτια.

Ο Μποσμάν αντιλαμβάνεται πως τα γεγονότα, οι τοποθεσίες και οι χρονολογίες δεν συναρμολογούνται μεταξύ τους και απέχουν από τις  αναμνήσεις του και τα πρόσωπα που συναντά έχουν ντυθεί  τη σιωπή και την ομίχλη.

Περιφέρεται σαν υπνοβάτης, κάτω απ΄τη βροχή, μεταξύ παρελθόντος  και παρόντος, με  βήματα άλλοτε σταθερά κι άλλοτε ασταθή σε δρόμους ανοιχτούς που καταλήγουν σε αδιέξοδο. Νιώθει ότι γύρω του υφαίνεται ένας πυκνός ιστός αράχνης. Κι ένα παλιό μυστικό ξαναβγαίνει στην επιφάνεια, τυλίγεται και ξετυλίγεται στην μαύρη αγκαλιά  της μνήμης.

Ο  χρόνος είναι ρευστός. Το παρελθόν δεν γυρίζει  πίσω  και ο Μποσμάν αδυνατεί  να μεταφερθεί σε αυτό προκειμένου να αποκαταστήσει  τα πράγματα και να βιώσει ή να αλλάξει  τα γεγονότα.  Κι έτσι το  παρελθόν γίνεται καρδιά που χτυπά σε λευκό  χαρτί και  γίνεται  μυθιστόρημα και ο Μποσμάν αρχίζει να γράφει ένα βιβλίο μέσα στο βιβλίο, σε μια σπειροειδή αφήγηση,  και κατ΄ αυτό τον τρόπο  ανοίγει μια πόρτα προς το εργαστήριο του συγγραφέα για όσα τον ώθησαν να γράψει και για τις σιωπές που αποκτούν σχήμα λέξεων και μπαίνουν  σε παράταξη και φτιάχνουν μια ιστορία και  μια ζωή απ' την αρχή.

Λέξη  τη λέξη, οι απωθημένες αναμνήσεις αρχίζουν να αναδεύονται. Ο Μποσμάν φεύγει  από το Παρίσι με προορισμό το Σεν Ραφαέλ  για να  ξεφύγει από τις τρομακτικές σκιές που τον καταδιώκουν κι από μια μόνιμη αίσθηση απειλής, να βάλει σε τάξη τα σκόρπια κομμάτια σκέψεων και αναμνήσεων. Στο Σεν Ραφαέλ, κάτω από τον λαμπερό  ήλιο, καταγράφει όσα είδε,  μάντεψε  ή φαντάστηκε και ό,τι θεωρούσε επικίνδυνο το  μετατρέπει  σε μυθιστορηματικό ήρωα και σκηνικό. Επιστρέφοντας στο Παρίσι, τίποτα  πια δεν είναι ίδιο. Όλα είναι  μετέωρα  στην αιώρα του χρόνου μεταξύ ονείρου, παραίσθησης  και πραγματικότητας  και τα πρόσωπα που συνάντησε  ίσως τελικά να αποτελούν πλάσματα της συγγραφικής  του φαντασίας.

Το "Chevreuse" είναι μια νουάρ αποχρώσεων μυθιστορηματική μελέτη για  την αναζήτηση  του χαμένου χρόνου.

Ο Αχιλλέας Κυριακίδης,  αυτός  ο σπουδαίος μας μεταφραστής, απέδωσε στην ελληνική γλώσσα  θαυμάσια, ήσυχα, ευλαβικά,  με σεβασμό και προσήλωση την μελαγχολική, μεθυστική, ήσυχη,  ατμοσφαιρική και απαράμιλλη πρόζα του Πατρίκ Μοντιανό για τις αναμνήσεις  που εμφανίζονται όπως τα παράξενα λουλούδια στην επιφάνεια των κοιμισμένων νερών.

 

Εκδόσεις  Πόλις