Ελευθερία Παπουτσάκη, Αόριστος

Ιστορίες και στιγμιότυπα απ' την ανάποδη

Ασκούν μια τρομερή έλξη οι ιστορίες ψυοχθεραπείας φιλτραρισμένες και λογοτεχνικά μεταφερμένες. Ας πάρουμε για παράδειγμα τα βιβλία του Irvin Yalom (εκδόσεις Άγρα) όπου ο θεραπευτής Yalom μετατρέπει την κλινική του εμπειρία, τις σκέψεις του, τα εργαλεία του, την ψυχανάλυση και τις τεχνικές της, τους αναλυόμενους και τις εμμονές τους σε υψηλή πρόζα υβριδικής μορφής. "Ο δήμιος του έρωτα", για παράδειγμα, προσέλκυσε το ενδιαφέρον του κοινού, διαβάστηκε και διαβάζεται με αμείωτο ενδιαφέρον. Είναι τα βιβλία του Jorge Bucay (εκδόσεις opera) όπου και εκεί, ο ψυχοθεραπευτής καταθέτει στιγμές, σκέψεις και προβληματισμούς, φέρνει στο φως -με εξαιρετικά φωτεινό τρόπο- ιστορίες και περιστατικά των αναλυόμενων. Από την πρώτη μέρα κυκλοφορίας του "Να σου πω μια ιστορία" το 2011, όλα τα έργα του Bucay που ακολούθησαν πουλάνε συνεχώς, διαβάζονται, "διδάσκουν" και "διδάσκονται" σε αναγνωστικές παρέες και ψυχές ανήσυχες. Άλλο ένα παράδειγμα είναι η περίπτωση του νευρολόγου Oliver Sacks που με τα βιβλία του "Ο άνθρωπος που μπέρδεψε τη γυναίκα του με ένα καπέλο" ή το "Ενας ανθρωπολόγος στον Άρη"(εκδόσεις Άγρα), συνδυάζοντας τη νευροψυχολογία και το  λογοτεχνικό, διεισδυτικό του ύφος με το χιούμορ και την "ιατρική" λογοτεχνία, έκανε πιο προσιτή στο ευρύ κοινό την επιστήμη της νευρολογίας.

Οι παραπάνω περιπτώσεις επιτυχημένων εμπορικά βιβλίων δηλώνουν τη δίψα των αναγνωστών που, χωρίς απαραίτητα να είναι ειδήμονες ή να ασκούν το λειτούργημα του ψυχαναλυτή / ψυχολόγου, γυρεύουν απαντήσεις στα μεγάλα ερωτήματα που ταλανίζουν την ύπαρξη, επιθυμούν να ανακαλύψουν τις σκοτεινές περιπλανήσεις της ανθρώπινης φύσης, τα στοιχεία μιας μεταβαλλόμενης συμπεριφοράς και τα ανοιχτά τραύματα που σέρνονται (για χρόνια, για μια ζωή) μέσα σε κλειδωμένες καρδιές, σε σχέσεις, σε γάμους, σε βίους και καταλήγουν να αιωρούνται σε χείλος γκρεμού.
 

Τα άλυτά μας ζητούν ταύτιση, γλυκαίνουν όταν συναντούν κοινά άλυτα σε ιστορίες και εξομολογήσεις άλλων που χτυπούν μια πόρτα και ζητούν βοήθεια κι εμείς τους κρυφοκοιτάζουμε, τους κρυφακούμε  και τους θαυμάζουμε για το θάρρος τους μέσα από τα ασφυκτικά / φοβικά / ταξικά μας κελιά. Γινόμαστε μάρτυρες των δραμάτων τους, των σταδιακών μεταμορφώσεών τους σε πλάσματα που επανακτούν τον χαμένο έλεγχο, των σιωπών, των ξεσπασμάτων τους, των ναυαγισμένων τους ερώτων, ονείρων, πόθων, συναισθημάτων, του σαπισμένου παρελθόντος τους που χρήζει κατάρρευσης και ανοικοδόμησης σε φρέσκο παρόν για ένα σταθερό μέλλον.
 

Έχει μεγάλο ενδιαφέρον να γινόμαστε μάρτυρες ομολογιών και αναλύσεων ψυχών ταλαιπωρημένων / διαταραγμένων, όχι από οίκτο αλλά από τρυφερότητα κι από ανάγκη να συγκρίνουμε τα όσα καταφέραμε ή δεν καταφέραμε ,δεν τολμήσαμε, χάσαμε, κηδέψαμε, πενθήσαμε, μνημονεύουμε και κουβαλάμε σαν φθαρμένο φυλαχτό στη δική μας καλοντυμένη - διαταραγμένη ψυχή.
 

Κι αν στα βιβλία που αναφέρθηκαν μερικές παραγράφους παραπάνω η αφήγηση πραγματοποιείται από την πλευρά του θεραπευτή, εδώ, σε αυτόν  τον μικρό τόμο υπό τον τίτλο "Αόριστος" και τον υπότιτλο "Ιστορίες και στιγμιότυπα απ΄την ανάποδη" που έγραψε η Ελευθερία Παπουτσάκη και κυκλοφορεί στη σειρά  λ  των εκδόσεων Νήσος,πρωταγωνιστές και αφηγητές των ιστοριών είναι οι θεραπευόμενοι ενώ οι θεραπευτές -ο καθένας τους ακολουθεί τη δική του σχολή- κρατούν τον δεύτερο ρόλο.
 

Δώδεκα αληθινές, άμεσες, καλογραμμένες ιστορίες ψυχοθεραπείας, όπου πρωταγωνιστούν άντρες και γυναίκες διαφορετικών ηλικιών και εμπειριών -εμπειριών που μεταφέρονται ρεαλιστικά και άρτια δομημένες σε πρώτο πρόσωπο από την συγγραφέα, η οποία αποτυπώνει θαυμάσια όλη τη γκάμα των συναισθημάτων των ηρώων της και πλάθει / καταγράφει τις βιωματικές τους ιστορίες με χιούμορ, συγκινησιακή φόρτιση, πόνο και ειλικρίνεια και μοναξιά (γιατί στην ασθένεια της ψυχής δεν υπάρχει το "μαζί", υπάρχει το κενό, η απόγνωση και η άβυσσος του ενός) και τους δίνει δύναμη και "ύψος".
 

Η Παπουτσάκη στρέφει τον φακό της κατάματα στο ανθρώπινο αδιέξοδο, στους μέσα δρόμους, στα μέσα πυκνά νυχτερινά δάση, στις μέσα σκοτεινές θάλασσες, στις μέσα αχανείς λεωφόρους της οδύνης.
 

Οι ήρωες των διηγημάτων στον "Αόριστο" αισθάνονται μια συστολή απέναντι στον θεραπευτή τους, άλλοι δεν τον εμπιστεύονται καν, άλλοι του ανοίγονται αμέσως και βλέπουν τη ζωή τους από την αρχή, το πώς διαμορφώθηκε, πώς έγινε κομμάτια σε ψυχολογική πρόσκρουση με πληγές χρόνιες και ζητούν ένα χέρι να τους κρατήσει στη ζωή, να τους κολλήσει τα σκόρπια κομμάτια, να τους ωθήσει σε ελευθερίας πέταγμα μακριά από σύννεφα - πένθη και καταιγίδες - φόνισσες.
 

Οι ήρωες του Αορίστου αγαπούν τους θεραπευτές τους, τους παρατηρούν στις παραμικρές κινήσεις τους: στην πύρινη ή στην παγωμένη ματιά τους, στη στάση του σώματός τους, στην εμφάνισή τους, τους βρίσκουν ψεγάδια, τους ανοίγουν την ψυχή τους και τους τραβούν μαζί τους σε βαθιά νερά.
 

Με χρονικό περιορισμό. Επί πληρωμή.
 

Κι απ΄το βυθό ξαναβγαίνουν στην επιφάνεια λυτρωμένοι ή πανικόβλητοι. Με αφορμή την διαδικασία της ψυχανάλυσης, πυροδοτούνται στους αφηγητές / θεραπευόμενους ερωτήματα και συναισθήματα πρωτόγνωρα κι ανείπωτα. Οι δαίμονες βγαίνουν απ΄τα σώματα, στέκονται αμήχανοι κάπου απέναντι, γίνεται η διάγνωση, ακολουθεί η σύσταση αγωγής, ανοίγουν δρόμοι δύσβατοι, με εμπόδια, σε λαβύρινθο με το φως της μέρας να αχνοφέγγει κάπου μακριά, σε μια άκρη του.
 

Η Ελευθερία Παπουτσάκη μάς παίρνει μαζί της σε ένα επίπονο και λυτρωτικό ψυχοθεραπευτικό ταξίδι με μνήμες, άηχες προσευχές και κατάρες, απώλειες, αποκαλύψεις, δάκρυα, ελπίδα και στάχτες εικόνων. Όλα ξεκινούν μ' έναν Αόριστο και καταλήγουν σ' έναν Αόριστο β' αυλαίας που πέφτει και ζωής που συνεχίζεται. Και ενδιάμεσα, ένα οδυνηρό Οχτώ, ένα ζευγάρι Άσπρες κάλτσες με κρυμμένα "ξυράφια", ένας πίνακας και οι συμβολισμοί του, ένα τρανζίστορ, εμβόλιμοι στίχοι, περιορισμοί, θησαυροί στιγμών,ένα τραπεζάκι στο χώρο ψυχοθεραπείας που πάνω του δεσπόζουν Χαρτομάντιλα και καραμέλες - χάδι και παρηγοριά.
 

Πρώτο επίσημο βήμα της Ελευθερίας Παπουτσάκη στα ελληνικά γράμματα. Είχε προηγηθεί η ενεργή συμμετοχή της σε συλλογική δουλειά μαθητών της, ούσα καθηγήτρια στη Μέση Εκπαίδευση, όπου ανέλαβε την ανθολόγηση και την επιμέλεια ποιημάτων των παιδιών σε ένα τόμο με τίτλο "Τα χαϊκού της Γκράβας", εκδόσεις Book Lab, 2022.
 

Η συγγραφέας, μετά από συνομιλίες με φίλους και γνωστούς, έγινε εκείνοι και μπήκε στη θέση τους αλλά βούτηξε και στον δικό της εαυτό καθώς τρείς από τις δώδεκα ιστορίες έχουν ως ηρωίδα την ίδια. Και κάπως έτσι γεννήθηκαν τα ψυχοθεραπευτικά διηγήματα στον "Αόριστο". Με τους χαρακτήρες σε διάφανες, αληθινές και σκληρές εξομολογήσεις, να αναμετριούνται με πληγές που αιμορραγούν για χρόνια και ζητούν αγκαλιά και κατανόηση, θεραπείας φιλί, επιδέσμου χάδι και με ερωτήματα όπως τί τους ενώνει και τί τους χωρίζει απ΄τον κόσμο που αγαπούν να μισούν, να λαχταρούν και να τρέμουν.

 

 

Εκδόσεις  νήσος