Όταν η ποίηση, η υψηλή πρόζα και η Ιστορία συνυπάρχουν μέσα στις ίδιες σελίδες, τότε το αποτέλεσμα δεν μπορεί παρά να είναι υψηλό όπως ακριβώς εδώ, σε αυτό το μεθυστικό, απολαυστικό και σπουδαίο μυθιστόρημα της -για πρώτη φορά μεταφρασμένης στην ελληνική γλώσσα- Γκαμπριέλα Καμπεσόν Κάμαρα από το Μπουένος Άιρες. Πολύ πρόσφατα κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Καστανιώτη στην πάντα προσεγμένη σειρά "Συγγραφείς απ΄όλο τον κόσμο", γράφτηκε το 2017, θεωρήθηκε από τα πιο σημαντικά ισπανόφωνα βιβλία των τελευταίων χρόνων και μπήκε στη βραχεία λίστα για το Διεθνές Βραβείο Booker 2020.
Πολυεπίπεδο, τολμηρό, ανατρεπτικό, ποιητικό, με χρήση μακροπερίοδου θαυμαστού λόγου και μαγευτικής εικονοποιίας -η φύση, οι ήχοι της, τα τοπία της διατηρούνται ολοζώντανα καθ' όλη τη διάρκεια της ανάγνωσης- ,γλώσσα ρέουσα σαν γάργαρο ποτάμι, δυνατές πινελιές μαγικού ρεαλισμού και παιγνιώδης αφήγηση σε πρώτο πρόσωπο -αφηγείται η πρωταγωνίστρια, Τσίνα Άιρον- που καταλήγει σε αφήγηση πρώτου πληθυντικού. Η μονάδα γίνεται ομάδα, το εγώ εμείς, το ατομικό συλλογικό, γίνεται ένας λαός ολόκληρος κι αόρατος. Ένας λαός που "τα χρώματά του, τα σπίτια του, οι σκύλοι του, οι φορεσιές του και οι αγελάδες του και τα άλογά του εξαϋλώνονται βαθμιαία μπροστά στα μάτια μας σαν φαντάσματα, τα περιγράμματα ξεθωριάζουν, τα χρώματα σβήνουν, όλα συγχωνεύονται με το άσπρο σύννεφο".
Το μυθιστόρημα "Οι περιπέτειες της Τσίνα Άιρον" πραγματεύεται την πολυτάραχη ιστορία της Αργεντινής, την εξόντωση των Ινδιάνων και το ερωτικό ειδύλλιο δυο γυναικών, και βασίζεται στο εθνικό έπος "Μαρτίν Φιέρο" που γράφτηκε από τον Χοσέ Ερνάντες σε δυο μέρη το 1872 και το 1879. Το συγκεκριμένο έπος αποτελεί ορόσημο στη λογοτεχνία της Αργεντινής καθώς μετατρέπει σε μύθο την φιγούρα των γκάουτσος, των γελαδάρηδων που ζούσαν στις αχανείς πεδιάδες της περιοχής και χτίζεται υπό την πρωτοπρόσωπη αφήγηση του ομώνυμου ήρωα, ο οποίος πλέκει το τραγούδι του εξιστορώντας τις περιπέτειές του, τη ζωή του, τα βάσανά του και την συμμετοχή των γκάουτσος στον αγώνα για την εθνική τους ανεξαρτησία.
Η Γκαμπριέλα Καμπεσόν Κάμαρα, πατώντας πάνω στο "Μαρτίν Φιέρο", το επαναδημιουργεί με λοξή ματιά και ειπωμένο μέσα από τη γυναικεία αφήγηση και έτσι έχουμε το "έπος" της Τσίνα Άιρον, της νεαρότατης συζύγου του Μαρτίν Φιέρο.
Τώρα είναι εκείνη που εξιστορεί τη δική της ζωή, τις περιπέτειές της και τους καινούργιους δρόμους που ανοίγονται μπροστά στα μάτια της. Είναι εκείνη και η φωνή της που γίνονται η φωνή του βυθισμένου σε σιωπή κόσμου. Η Τσίνα είναι ένα κορίτσι στην εφηβεία, ορφανό, άπειρο, βασανισμένο, κλεισμένο στη φυλακή του άντρα της. Κι από έγκλειστη θα γίνει ταξιδιώτις και οδοιπόρος σε ένα νέο σύμπαν που αποκαλύπτεται μέσα της και γύρω της.
1872. Στα 14 της, η Τσίνα είναι σύζυγος του γκάουτσο Μαρτίν Φιέρο και ήδη μητέρα δυο μικρών παιδιών. Μετά την επιστράτευση του Φιέρο, μένει μόνη, νιώθει για πρώτη φορά ελεύθερη, αποφασίζει να σπάσει τα δεσμά της, αφήνει τα παιδιά της σε ένα ζευγάρι ντόπιων ηληικιωμένων και μαζί με τον σκύλο της Αστέρη φεύγει από τον οικισμό της για να γνωρίσει τον κόσμο έξω απ΄αυτόν. Στο δρόμο της συναντά την Ελίζαμπεθ, μια όμορφη κοκκινομάλλα γυναίκα με καταγωγή από τη Σκοτία, η οποία ταξιδεύει στην αγροτική Αργεντινή με το κάρο /τροχόσπιτό της ακολουθώντας τα ίχνη του γκρίνγκο συζύγου της και για να βρεί την περιουσία της στην γη της πάμπα.
Το βλέμμα της Ελίζαμπεθ / Λιζ είναι για την μικρή Τσίνα ένα μεγάλο παράθυρο προς το φως και το άγνωστο κι έτσι η Τσίνα την συνοδεύει σε μια διαδρομή αυτοανακάλυψης, προσωπικής και ερωτικής αφύπνισης. Οι δυο γυναίκες μαθαίνουν να επικοινωνούν η μια με την άλλη, η Τσίνα μαθαίνει αγγλικά και στοιχεία από τον βρετανικό πολιτισμό, μαθαίνει να αγαπά, να αγαπιέται, να γελά, να ενθουσιάζεται, να μαγεύεται, να ανθίζει ψυχολογικά και συναισθηματικά σαν λουλούδι μέσα στην έρημο.
Στην πορεία συναντούν έναν δραπέτη γκάουτσο, τον Ροσάριο που γίνεται συνταξιδιώτης τους.
Οι ρόλοι τους αλλάζουν, μεταμφιέζονται, προσποιούνται ότι είναι μέλη της βρετανικής αντιπροσωπείας καθώς φτάνουν σε ένα στρατιωτικό οχυρό με αρχηγό - συνταγματάρχη τον Χοσέ Ερνάντες. Η Τσίνα, η Λιζ, ο Ροσάριο και ο σκύλος φιλοξενούνται εκεί και έχουν την ευκαιρία να γνωρίσουν τον μέθυσο, απατεώνα και σκληροτράχηλο Ερνάντες που ισχυρίζεται πως είναι σπέρμα του πολιτισμού, οικονομία της πάμπας και άνθρωπος του μέλλοντος. Ο οποίος διαρκώς καυχιέται για την επιρροή του στους γκάουτσος της περιοχής κάτι που περιλαμβάνει την εξάλειψη των παραδόσεών τους και την επιβολή νόμων και τιμωριών. Καυχιέται επίσης για την ποίηση που γράφει αλλά αποδεικνύεται πως το έργο του είναι προϊόν λογοκλοπής ποιήματος που έγραψε ένας γκάουτσο που δραπέτευσε από το οχυρό (πρόκειται για τον Μαρτίν Φιέρο). Ο Ερνάντες εμπλέκει την Τσίνα και τη Λιζ στα σχέδιά του χωρίς να πάρει χαμπάρι ότι η Λιζ τον χειραγωγεί προκειμένου να πετύχει τα δικά της σχέδια.
Τελικά οι δυο γυναίκες μαζί με τον Αστέρη και τον Ροσάριο εγκαταλείπουν το οχυρό και την "τρέλα" του Ερνάντες και φτάνουν στα Ινδιάνικα εδάφη. Έκπληκτοι, ανακαλύπτουν εκεί μια ουτοπική κοινωνία που κατοικείται από αυτόχθονες, γκάουτσος και Ευρωπαίους οι οποίοι έχουν σχηματίσει μια κοινότητα με φυλετική ετερογένεια αλλά με σεβασμό και αμοιβαία συνεργασία μεταξύ των μελών της. Οι άνθρωποι εκεί, άνδρες, γυναίκες, ανδρόγυνα πνεύματα, ζούν ελεύθερα μέσα σε μια γη που κοάζει και τα σώματά τους αγκαλιάζονται και ενώνονται ελεύθερα νόμων, φύλου και ετεροκανονικότητας. Οι Ιντσίν και οι Νιαντέ είναι ένα, όλοι ο ένας για τον άλλο, βυθίζουν με αγάπη τα κουπιά τους στα νερά του Παρανά και ταξιδεύουν τραγουδώντας σιωπηλά.
Το μυθιστόρημα χωρίζεται σε τρία μέρη( Η έρημος - Το οχυρό - Στα Ινδιάνικα εδάφη) και κάθε μέρος είναι χωρισμένο σε σύντομα κεφάλαια, καθένα εκ των οποίων με ιδιαίτερο τίτλο δημιουργεί ένα προοίμιο, ένα κλειδί της εξέλιξης κάθε κεφαλαίου. Οι γλώσσες και ο συνδυασμός τους κρατάνε τα ηνία ανάμεσα στην πληθωρική, ρυθμική, άκρως ποιητική εξιστόρηση της Τσίνα: αγγλικές φράσεις και ιδιωματισμοί εμβολίζονται από την διάλεκτο των γκάουτσος και τις γλώσσες γκουαρανί και μαπούτσε.
Η Κάμαρα ακουμπώντας πάνω στο "αρρενωπό" εθνικό έπος του Μαρτίν Φιέρο, έγραψε ευφυώς και τεχνηέντως ένα αντίστοιχο έπος μέσω της γυναικείας πλευράς, γεμάτο σάτιρα, συμβολισμούς και αλληγορικά στοιχεία, ανατρέποντας την ίδια την Ιστορία και με την τρομερή ηρωίδα της, Τσίνα Άιρον, να μην ταυτίζεται ούτε με τον παλιό κόσμο της προαποικιακής Αργεντινής ούτε με τη δημιουργία ενός νέου έθνους αλλά με την αίσθηση του ανήκειν και την εύρεση μιας ατομικής ταυτότητας που συνεπάγεται και τη συλλογική.
Η Άννα Βερροιοπούλου έκανε ένα μεταφραστικό κατόρθωμα δαμάζοντας το πολυσύνθετο ύφος της Κάμαρα, μεταφράζοντας πρόζα και έμμετρη αφήγηση και φέρνοντας στα ελληνικά αυτούσια τη γιορτή των γλωσσών και της ελευθερίας.
Εκδόσεις Καστανιώτη
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου