"...υπάρχουν αναγνώσεις που κάνουν το χνούδι στον αυχένα μας, το ανύπαρκτο τρίχωμά μας, να σηκώνεται και να τρέμει, όταν κάθε λέξη καίει και αστράφτει σκληρή και διάφανη και αιώνια και ακριβής, σαν τα πετράδια της φωτιάς, σαν τις κουκίδες των άστρων στο σκοτάδι - αναγνώσεις που η γνώση ότι θα γνωρίσουμε το κείμενο διαφορετικά, καλύτερα ή πιο ικανοποιητικά προηγείται κάθε ικανότητας να πούμε τι γνωρίζουμε και πώς." (σελ. 581)
Μια τέτοια ανάγνωση είναι το εμβληματικό μυθιστόρημα της Antonia Susan Byatt, μιας σπουδαίας συγγραφέως που είχαμε την ευλογία να ξανασυναντήσουμε και να αισθανθούμε απόλυτα μαγεμένοι από το ύφος της, την χρήση τόσο διαφορετικών τεχνικών ταυτόχρονα και την ικανότητά της να δημιουργήσει με τα εργαλεία και τις κλωστές της γραφής της την "Εμμονή", αυτό το αριστουργηματικό τεράστιο λογοτεχνικό υφαντό το οποίο από τις αρχές του φετινού καλοκαιριού κοσμεί τις προθήκες των βιβλιοπωλείων, τις προσωπικές μας προθήκες και κυρίως την ψυχή μας. Διαβάστηκε, διαβάζεται και θα διαβάζεται διαθέτοντας τη δύναμη και το ύψος των μεγάλων κλασικών κειμένων.
Η "Εμμονή" περιλαμβάνει όλα εκείνα τα στοιχεία που κάνουν ένα λογοτεχνικό έργο να αποκτά παντοτινή αξία και, ήδη, είναι μια υφολογική μελέτη (έχουν γραφτεί και διατριβές για τους δυο πρωταγωνιστές του μυθιστορήματος) λόγω του πλήθους διαφορετικών στυλ γραφής και της εφαρμογής μεταμοντέρνων θεωριών μέσα στην αφήγηση. Είναι ένα από τα σημαντικότερα έργα της βρετανικής πεζογραφίας, κυκλοφόρησε το 1990 για να αποσπάσει κατόπιν το βραβείο Booker, το Irish Times International Fiction Prize και το Commonwealth Writer's Prize.
Το 2007 γνώρισε την πρώτη του μετάφραση στην ελληνική γλώσσα με τον τίτλο "Αιχμάλωτα πάθη", κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Λιβάνη χωρίς να σημειώσει ιδιαίτερη επιτυχία. Και τώρα, σε μια υψηλής αισθητικής επανέκδοση, από τις εκδόσεις Πόλις, με μια υποδειγματική εμπνευσμένη μετάφραση από την Κατερίνα Σχινά, ο λογοτεχνικός άθλος της Byatt αναγνωρίζεται πλήρως, στέφεται από δάφνες θετικών σχολίων και παίρνει τη θέση που του αναλογεί ανάμεσα στα κορυφαία μυθιστορήματα των τελευταίων 100 χρόνων.
Η λογοτεχνία της Byatt κάνει μια βαθιά υπόκλιση στην ίδια τη λογοτεχνία αφού αποτελεί θέμα και αντικείμενό της και αποτίνει φόρο τιμής στην ποίηση και στους ποιητές. Στην "Εμμονή" ένας μεγάλος αριθμός λογοτεχνικών ειδών συναντιούνται και πορεύονται επιτυχημένα μαζί από την αρχή ως το τέλος: ρομάντζο, ποίηση, αστυνομικόμυθιστόρημα και ψυχολογικό θρίλερ, επιστολική πεζογραφία, δοκίμιο, βιογραφία, παρωδία, δράμα εποχής και παραμύθι στέκονται πλάι σε αποσπάσματα σημειώσεων, στοχασμών και ημερολογίων. Όλα συμπορεύονται, συγχωνεύονται και συνθέτουν ένα μοναδικό και αλησμόνητο λογοτεχνικό, γλωσσικό και υφολογικό επίτευγμα.
Πολυσέλιδο, πολυεπίπεδο, δαιδαλώδες, αψεγάδιαστο, ολόλαμπρο, ευφυές, στοχαστικό κείμενο που κινείται σε διαφορετικούς χρόνους και χώρους, σε διαφορετικές γεωγραφίες, συνθήκες και δράσεις με δυο διαφορετικούς έρωτες, με ειδυλλιακά τοπία να ζωντανεύουν μπροστά στα μάτια του αναγνώστη, με την έντονη αίσθηση της μυρωδιάς της θάλασσας, της αγγλικής υπαίθρου, των λουλουδιών, του νυχτερινού αέρα που σπέρνει λέξεις, ποιήματα και εγγραφές της μνήμης υπό τον ήχο ενός στεφανιού που σπάει κι ενός μηνύματος που δεν παραδόθηκε ποτέ.
Δυο εποχές, δυο έρωτες, δυο ζευγάρια πρωταγωνιστών σκορπισμένοι σε κομμάτια ενός πολυσύνθετου παζλ επιστολών, μυστικών και συναισθημάτων.
1986, Λονδίνο. Ο Ρόλαντ Μίτσελ, ερευνητής λογοτεχνίας, σε μια επίσκεψή του στη βιβλιοθήκη, ανακαλύπτει τυχαία μέσα σε ένα βιβλίο φιλοσοφίας δυο επιστολές του βικτοριανού ποιητή Ράντολφ Χένρι Ας, ο οποίος τυχαίνει να αποτελεί και αντικείμενο μελέτης του νεαρού ερευνητή. Οι επιστολές έχουν κάτι κρυπτικό, μυστηριώδες, πνευματώδες, ερωτικό και ερωτεύσιμο και ο Ρόλαντ μαγνητίζεται. Τις βάζει στην τσέπη του και νιώθει ότι ένας άλλος καινούργιος δρόμος ανοίγεται μπροστά του. Κάνοντας μια πρώτη έρευνα, βρίσκει ότι παραλήπτρια των επιστολών ήταν η Κρίσταμπελ Λαμότ, φεμινίστρια, βικτοριανή εύθραυστη ποιήτρια αμφιλεγόμενης σεξουαλικής ταυτότητας. Στη συνέχεια ο Ρόλαντ έρχεται σε επαφή με την Μωντ Μπέιλι, διευθύντρια ενός Ερευνητικού Κέντρου Γυναικείων Σπουδών. Ξεκινούν από κοινού μια νεα εκτεταμένη έρευνα που φανερώνει, κομμάτι κομμάτι, τη σχέση των δυο βικτοριανών ποιητών. Αναζητούν χειρόγραφα και ντοκουμέντα, συναντούν εμπόδια, κληρονόμους, "τέρατα", ανταγωνιστές του ακαδημαϊκού χώρου, σκοντάφτουν και πέφτουν σε λάκκους με φωτιές, απειλές και εκβιασμούς. Σηκώνονται ξανά και τρέχουν σε μια ξέφρενη ασθματική πορεία από τη Βρετανία ως τη Γαλλία. Κατά τη διάρκεια της αποκάλυψης της ερωτικής σχέσης του Ας και της Λαμότ, ο Ρόλαντ και η Μωντ βιώνουν τη γέννηση και την εξέλιξη της δικής τους σχέσης.
Στην κύρια αφήγηση μπαίνουν τακτικά εμβόλιμη αριστουργηματική βικτοριανή ποίηση - με επικό ύφος - του Ας και - με λυρικό ευαίσθητο ύφος - της Λαμότ, γραμμένη θαυμάσια δια χειρός της Byatt καθώς και εμβόλιμα μέρη ημερολογίων και επιστολών των βασικών χαρακτήρων και κριτικών κειμένων των ηρώων - μελετητών οι οποίοι, εμμονικά, ξεχύνονται στην κούρσα ταχύτητας προκειμένου να βρούν στοιχεία που θα φέρουν τη λύση του μυστηρίου, την ανεύρεση της ιστορικής αλήθειας και την εξασφάλιση θέσης στην ακαδημαϊκή εξουσία.
Εμμονή και από πλευράς του Ρόλαντ και της Μωντ για την πρόσβαση σε ολόκληρη την ιστορία του Ας και της Λαμότ και την υπαινικτική εμμονή τους για ποίηση, έρωτα και ελευθερία έκφρασης.
Τα πάντα στην "Εμμονή" δένουν αριστοτεχνικά μεταξύ τους, η πιο μικρή εικόνα είναι αυτή που αποτελεί το θεμέλιο για την μεγάλη, την τελική.
Οι τέσσερις πρωταγωνιστές των δυο εποχών καταλαμβάνονται από δαιμόνια και νεράιδες, υπερβαίνουν τα όριά τους και τους εαυτούς τους σε μια διαδρομή μέσα στο χρόνο σε αυτό το εξαίρετο μυθιστόρημα ιδεών, ψυχογράφησης ανθρώπων, καταβύθισης σε νερά που αστράφτουν από την επιθυμία των ψυχών και των σωμάτων, σε νερά ταραγμένης θάλασσας από μαλλιά - χρυσοκλωστές, σε πέπλα που παιχνιδίζουν, σε ορατές αλήθειες και χρυσά μήλα, στον τόπο που Είναι και δεν είναι, σε λέξεις, υποσημειώσεις, συνδέσμους, ρήματα, σε λέξεις που υποτάσσονται και αντιστέκονται, στη λευκή ψυχρότητα που αποκτά χρώμα και νίκη, σε ολοκληρωτική εμμονή νύχτα μέρα, στα ποιήματα απ΄το παρελθόν που θα γεννήσουν τα ποιήματα στο μέλλον.
"Φτάσαμε στο μη περαιτέρω του Φάουστ. Λέμε κάθε στιγμή "Verweile doch, you bist so schön," και αν δεν πέσει αμέσως επί της κεφαλής μας η κατάρα, τ' αστέρια θα συνεχίσουν να κινούνται, ο χρόνος να τρέχει, το ρολόι να μετράει τα λεπτά. Έχουμε όμως το ελεύθερο να μετανιώνουμε για κάθε λεπτό που περνάει". (σελ. 362 - 363)
Μετάφραση: Κατερίνα Σχινά
Εκδόσεις Πόλις
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου