Ζάουμε Καμπρέ, Μας καταβροχθίζει η φωτιά

 In girum imus nocte et consumimur igni

 

Πολυγραφότατος, επιδέξιος, ένας σπουδαίος τεχνίτης του λόγου, ο Ζάουμε Καμπρέ καταπιάνεται με διάφορα είδη του: πεζογραφία, τηλεοπτικό και κινηματογραφικό σενάριο, ποίηση, δοκίμιο, θέατρο και διήγημα. Μετά τα πολύ σημαντικά έργα του, "Οι φωνές του ποταμού Παμάνο" (εκδόσεις Πάπυρος, 2008), το "Confiteor" (2016) - έργο το οποίο σημείωσε τεράστια εκδοτική επιτυχία, αγαπήθηκε πολύ από το ελληνικό αναγνωστικό κοινό και καθιέρωσε στα καθ' ημάς τον Καμπρέ ως έναν από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της σύγχρονης ισπανόφωνης λογοτεχνίας - και το "Η σκιά του ευνούχου" (2018), αμφότερα από τις εκδόσεις Πόλις, ο Καταλανός παραμυθάς επιστρέφει στο εγχώριο εκδοτικό τοπίο, ξανά από τις εκδόσεις Πόλις, με το πιο πρόσφατο, μικρότερης έκτασης και υψηλής έντασης, μυθιστόρημά του με υπόθεση και εξέλιξη που κόβουν την ανάσα, με την τεχνική και τα λογοτεχνικά παιχνίδια του Καμπρέ να μας αφήνουν άφωνους για μια ακόμα φορά, ίσως λίγο περισσότερο από κάθε άλλη φορά. Κι αυτό, ίσως λόγω ενός ακόμα άσου που ο συγγραφέας είχε κρυμμένο στο μανίκι: τη δημιουργία ενός ολιγοσέλιδου, πυκνού, άρτια δομημένου και αινιγματικού κειμένου που με το τέλος του αφήνει μια γλυκόπικρη αίσθηση, έναν κόμπο στο λαιμό, ένα πλήθος σκέψεων να στριφογυρίζουν σαν καρουζέλ στο μυαλό του αναγνώστη ώρες και μέρες μετά το πέρας της ανάγνωσης και τον ωθεί να αρχίσει την ιστορία από την αρχή, να περιπλανηθεί στους δρόμους της Βαρκελώνης, να λύσει άλυτα αινίγματα, να ακολουθήσει τη φρενήρη πορεία των νυχτοπεταλούδων και τους κύκλους τους γύρω απ' το φως των φαναριών και την αυτοθυσία τους στο θεό της φλόγας.

 
Κατ' επέκταση, το "Μας καταβροχθίζει η φωτιά" δεν είναι μονάχα ένα εξαιρετικό έργο μυθοπλασίας αλλά ένας ποιητικός διαλογισμός για το θάνατο και τη μνήμη, είναι μια λογοτεχνική "άσκηση" 160 περίπου σελίδων που περιέχει όλα τα εργαλεία της μαγικής αφήγησης του Καμπρέ τα οποία διεγείρουν και προκαλούν σασπένς, βάζουν τον αναγνώστη σε συνεχή εγρήγορση και τον κάνουν συμπαίκτη στο σκοτεινό "παιχνίδι" και μάρτυρα των φανταστικών και ρεαλιστικών καταστάσεων.

 
Το παρόν μυθιστόρημα έχει διακειμενικές αναφορές, έχει μουσική, έχει δυο παράλληλες ιστορίες να χωράνε η μια μέσα στην άλλη και δυο αφηγητές - έναν άνθρωπο και ένα μικρό αγριογούρουνο - σε παράλληλη αντίστιξη, έχει πυκνή ομίχλη που αφήνει πίσω της να αχνοφέγγει ένα πυκνό σκοτάδι και μες στο σκοτάδι, ψυχάρια που γυρεύουν και πλησιάζουν το φως. Και το φως τα καταβροχθίζει όπως η φωτιά, τα καλά κρυμμένα μυστικά, ο φόβος και τα βέλη του χρόνου καταβροχθίζουν τους ανθρώπους.

 
Ο πρωταγωνιστής Ισμαήλ είναι μια νυχτοπεταλούδα που αγνοεί τους κινδύνους της λάμψης του φωτός. Με το όνομά του, άμεση αναφορά στον ήρωα του αριστουργηματικού "Μόμπι Ντικ" του Herman Melville, με πολλαπλές πληγές απότοκο των σκληρών παιδικών του χρόνων, ο Ισμαήλ καταφέρνει να σπουδάσει και να γίνει καθηγητής φιλολογίας. Διάγει βίο μονήρη, νεφελώδη, άγευστο. Διαβάζει με πάθος λογοτεχνία και αναπνέει μέσα απ΄ αυτή. ΄Ωσπου μια μέρα συναντά τη Λέο, μια παιδική του φίλη, τον πρώτο του έρωτα. Ενήλικοι και οι δυο, φορτωμένοι με μικρές και μεγάλες λύπες και τραύματα, ξανάρχονται κοντά και η θανάσιμη μονοτονία του Ισμαήλ μετατρέπεται σε ελπίδας ηλιαχτίδα. Έπειτα, ο Ισμαήλ συναντά τον Τομέου, τον παλιό επιστάτη του σχολείου στο οποίο δίδασκε κι εκείνος του ζητά να μπει στο αυτοκίνητό του για να πάνε κάπου μαζί, εν είδει χάρης.

 
Λίγο αργότερα, ο Ισμαήλ ξυπνά μέσα στον θάλαμο ενός νοσοκομείου χωρίς να θυμάται ποιος είναι και πώς βρέθηκε εκεί. 

 
Αποπροσανατολισμένος, βαδίζει πάνω σε τεντωμένο σκοινί, γύρω του πρόσωπα άγνωστα και ήρωες των μυθιστορημάτων που αγάπησε και τον σημάδεψαν, από κάτω του κυματίζει μια άγρια θάλασσα χωρίς φάλαινες να κυνηγήσει αλλά με καρχαρίες με φαινομενικά ευγενική συμπεριφορά και όψη. Στο μυαλό του νύχτα, λογοτεχνία, ομίχλη και ψυχάρια και το κουβάρι ξετυλίγεται λίγο λίγο και αντίστροφα, υπό την παράλληλη αφήγηση του μικρού κάπρου Καπρέτ που, φιλοσοφώντας, μέσα στο δικό του σκοτάδι, αναζητά τη μητέρα του και τα αδέρφια του, το δικό του φως. Ο Ισμαήλ το σκάει από το νοσοκομείο που δεν είναι νοσοκομείο και πέφτει πάνω σε μια γυναίκα, τη Μαρλέν που δεν την λένε Μαρλέν και ό,τι ακολουθεί παρακάτω θυμίζει ψυχολογικό θρίλερ, θυμίζει μια σκοτεινή αίθουσα με αντικριστούς καθρέφτες που αντικατοπτρίζουν τη ζωή, την εξαπάτηση, τις ματαιώσεις, τα παράξενα παιχνίδια της μοίρας που υψώνουν τείχη, καταδιώκουν και εκτελούν εν ψυχρώ ό,τι ξεκινάει να χτίζεται. Και μια μισή λατινική φράση "In girum imus nocte", επανέρχεται ολόκληρη στη μνήμη του Ισμαήλ "In girum imus nocte et consumimur igni", φράση που αποτελεί παλίνδρομο καθώς διαβάζεται από την αρχή προς το τέλος και από το τέλος προς την αρχή και που αποτελεί το κλειδί που θα ξεκλειδώσει την πόρτα της αιχμαλωσίας και θα ανοίξει την άλλη πόρτα της αποσαφήνισης, της αλήθειας και της επανένωσης, παρά τις ενοχές, τις θολές εικόνες και τον καινούργιο φόβο.

 
Η ιστορία του Ισμαήλ γίνεται ιστορία από τα χείλη του μικρού Καπρέτ, μέσα στο απόλυτο σκοτάδι μέχρι που το φεγγάρι θα ξεπροβάλλει σαν φωτεινός ασημένιος δίσκος.

 
Οι μοίρες του Ισμαήλ και του Καπρέτ διασταυρώνονται και προκαλούν ανατροπές, σε ένα ευφυές, μεθυστικό μυθιστόρημα γεμάτο τρυφερότητα, χιούμορ, μυστήριο, φιλοσοφικούς στοχασμούς, γρήγορες εναλλαγές σκηνών και χρήση διαλόγων - ολοκληρωμένων ή διακεκομμένων - που φανερώνουν την ψυχολογική κατάσταση των ηρώων και τον αποπροσονατολισμό  του πρωταγωνιστή που ψάχνει τις μνήμες και την ταυτότητά του.

 
Ο Ευρυβιάδης Σοφός, σταθερά, σε μια ακόμα έξοχη μετάφραση ενός ακόμα έργου του Καταλανού μάγου - γραφιά που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Πόλις και αναμένεται να αποσπάσει θετικά σχόλια και να κατακτήσει περίοπτη θέση στην καρδιά των αναγνωστών. Ακόμα κι αν δεν διαθέτει το μεγαλείο, την έκταση και τη σπουδαιότητα των προηγούμενων έργων του Καμπρέ, το "Μας καταβροχθίζει η φωτιά" διαθέτει οπωσδήποτε όλες τις αρετές της απαράμιλλης γραφής του και μια ιστορία συμπυκνωμένη, υπαινικτική, παιγνιώδη, αξέχαστη και εξίσου σπουδαία.

Εκδόσεις  ΠΟΛΙΣ