Βαγγέλης Σιαφάκας, Εξοδόχαρτο / Το Μοναστηράκι

Ο Βαγγέλης Σιαφάκας υπήρξε ένας σπουδαίος δημοσιογράφος και αρθρογράφος. Ξεκίνησε την καριέρα του στην εφημερίδα "Αυγή", ασχολήθηκε με το ραδιόφωνο και την τηλεόραση για να επιστρέψει ξανά έπειτα στην έντυπη δημοσιογραφία ως αρχισυντάκτης και διευθυντής σύνταξης στην "Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία". Αρθρογράφησε σε εφημερίδες και περιοδικά και αγαπήθηκε για τη διαύγεια του λόγου και της σκέψης του κυρίως και μέσω των κειμένων του τα οποία δημοσίευε στον προσωπικό του λογαριασμό στο Facebook.

Άνθρωπος με έντονη προσωπικότητα, με ευαισθησίες και χιούμορ, διανοούμενος και αλχημιστής της δημοσιογραφικής και πεζογραφικής έκφρασης αφού τα γραπτά του, είτε αφορούσαν την επικαιρότητα είτε τα ανθρώπινα ζητήματα, διέθεταν λογοτεχνικές αρετές. Το 2016, η συλλογή διηγημάτων του "Με μια χιλιάρα Καβασάκι" κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Πόλις και συγκίνησε με το νοσταλγικό του γλυκόπικρο ύφος και τις αναφορές του σε μια ολόκληρη εποχή. Έφυγε νωρίς και απρόσμενα στο τέλος Δεκέμβρη του 2021. Η φωνή του σίγησε, η πένα του έμεινε μετέωρη αλλά να που φωνές σαν του Σιαφάκα βρίσκουν τρόπο να ακούγονται και μετά θάνατον. Κατόπιν επιθυμίας του ίδιου και με τη βοήθεια στενών συνεργατών του, τα κείμενα - ηλεκτρονικές αναρτήσεις μαζεύτηκαν, δουλεύτηκαν, σχεδόν ξαναγράφτηκαν, χωρίστηκαν σε ενότητες και αποτελούν το θαυμάσιο υλικό στο "Εξοδόχαρτο". Τα κείμενα αυτά γράφτηκαν την περίοδο 2020 - 2021 και έρχονται να συμπληρώσουν τις ιστορίες για "Το Μοναστηράκι" που ναι μεν ήταν έτοιμες και διορθωμένες από πιο πριν αλλά ήταν πολύ λίγες για να εκδοθούν αυτόνομες. Έτσι λοιπόν, οι εκδόσεις Πόλις, με πρόλογο του αναπληρωτή καθηγητή στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών και συγγραφέα Μάνου Ματσαγγάνη και με επίμετρο της δημοσιογράφου, συγγραφέως και μεταφράστριας Βάλιας Καϊμάκη, χαρίζουν στο αναγνωστικό κοινό τον ανα χείρας τόμο με ιστορίες - κοσμήματα του Βαγγέλη Σιαφάκα οι οποίες φτιάχτηκαν με κέφι, νοσταλγία, ψυχή, εντιμότητα, τόλμη, διάθεση σαρκασμού και αυτοσαρκασμού, από την ιδιαίτερη πένα του που αγαπήσαμε και πάντα θα αγαπάμε.

 

Το "Εξοδόχαρτο", που χωρίζεται σε έντεκα θεματικές ενότητες, περιλαμβάνει ένα πλήθος απολαυστικών μικροδιηγημάτων που συνδυάζουν τη μυθοπλασία και το χρονογράφημα, το αυτοβιογραφικό, το φανταστικό και το ρεαλιστικό στοιχείο και ρίχνουν φως σε κομμάτια βίου του συγγραφέα - αφηγητή. Από τα παιδικά του χρόνια στα Γιάννενα, μαθητής στη Ζωσιμαία Παιδαγωγική Ακαδημία, στην εφηβεία, στις σπουδές στην Ιταλία, στην έντονη πολιτική δράση. Ο "Ρήγας Φεραίος", η Δικτατορία, η νιότη, η ωριμότητα, η καριέρα σε εφημερίδες και τηλεοπτικά κανάλια, η καθημερινότητα, οι μεγάλες ιδέες, η κοινωνικοπολιτική κατάσταση στη χώρα, τα πρόσωπα του δημόσιου βίου, η ανθρώπινη κωμωδία, η ανθρώπινη τραγωδία, η Αριστερά, ο covid, οι φίλοι, οι αποχωρισμοί, οι απώλειες, οι ρίζες, οι παιδικές μνήμες, τα ψέματα που λέμε στους άλλους και στον εαυτό μας, η ατομική και συλλογική θολούρα, τα social media, οι έρωτες, η οικογενειακή ζωή, οι απογοητεύσεις, ένα σπαρακτικό ΚΑΤΗΓΟΡΩ για το τέλος, είναι τα θέματα τα οποία ο Σιαφάκας, χωρίς ίχνος εντυπωσιασμού, μετέτρεψε σε διασκεδαστικές, συγκινητικές και θλιβερές μικρές ιστορίες που περιέχουν αρώματα και στιγμιότυπα της μεγάλης Ιστορίας και περιέχουν ζωή όπως ακριβώς είναι, όπως ακριβώς την κατέγραψε ο παρατηρητής - συγγραφέας, όπως την έζησε ο ίδιος, όπως κι εμείς - με παρόμοιο τρόπο - τη ζήσαμε και τη ζούμε. Η εύστοχη - πλάγια ή ευθεία - ματιά του αφηγητή σε πρόσωπα, καταστάσεις και στο προσωπικό του βίωμα / τραύμα, μαγικά και τόσο απλά μετατρέπονται σε κάτι οικουμενικό, σε κάτι δικό μας που μας αφορά. Από το γέλιο στο κλάμα, από τον προβληματισμό και την αμηχανία, ξανά στο χαμόγελο και στη συγκίνηση, το "Εξοδόχαρτο" - σαν πρώτη ηλιαχτίδα μετά από δυνατή καταιγίδα - διεγείρει τα συναισθήματα, ριζώνει στη μνήμη, μας ψιθυρίζει, μας μιλάει, μας συγκινεί και μας παρηγορεί ανεξαρτήτως ηλικίας, φύλου, κοινωνικής θέσης ή πολιτικών πεποιθήσεων. Οι ήρωες στη συλλογή αφηγημάτων "Εξοδόχαρτο" είναι όλοι εμείς και όλοι εκείνοι που κρατούν και κράτησαν στα χέρια τους τη ζωή τους "ταξιδεύοντας ανάμεσα σε κίτρινα δέντρα, κάτω απ' το πλάγιασμα της βροχής."

 

Στο δεύτερο μέρος του τόμου με τίτλο "Το Μοναστηράκι", οι εννέα ιστορίες που το απαρτίζουν, διαθέτουν μια πιο σκοτεινή απόχρωση σε σχέση με το "Εξοδόχαρτο". Εδώ, ο τόπος είναι το Μοναστηράκι, οι δρόμοι του και τα στενά του, στο φώς της μέρας ή στο μαύρο χρώμα της νύχτας που το κάνει να δείχνει μυστηριώδες, αινιγματικό, πιο τρομακτικό, σαν μια άγρια μπαλάντα με σκληρούς στίχους. Εδώ, οι χαρακτήρες του Σιαφάκα ανεβαίνουν ένας ένας στη "θεατρική σκηνή" - στέκι με την ονομασία "Χάνι του Όθωνα", μας συστήνονται και, μέσω του αφηγητή, μαθαίνουμε στοιχεία από τον ταραχώδη βίο τους και την επιλογή τους ή την ατυχία τους να βρίσκονται στο περιθώριο. Είναι μαγαζάτορες, απλοί εργάτες, άνεργοι, άστεγοι, χρήστες ουσιών, δυστυχείς και μόνοι, ευτυχείς και υποταγμένοι στη μοίρα τους. Ανταλλάσουν μεταξύ τους βρισιές, ιστορίες, αστεία, κλοπιμαία. Μοιράζονται τα τραύματα και την ανημπόρια τους, τις ματαιώσεις τους, τις παλιές ανάπηρες χαρές τους που έγιναν βαθιές λύπες και μικροί θάνατοι και, κυρίως, μοιράζονται την ανθρωπιά τους και κάτι ίχνη καπνού τρυφερότητας που ακόμα βγαίνει από τις στάχτες τους.

Ο Σιαφάκας τους περιγράφει στοχαστικά, ρεαλιστικά, με αγάπη, με μια ρέουσα καθημερινή απλή γλώσσα και, σιωπηλά, τοποθετεί τα πορτρέτα τους πλάι σε αυτά των ηρώων του Τσιφόρου ή των ηρώων των "Αθλίων" του Victor Hugo.

 

Δυστυχώς, τελευταίο έργο του συγγραφέα το "Εξοδόχαρτο / Το Μοναστηράκι" αλλά δίνει την ευκαιρία στους αναγνώστες - ξανά - να έρθουν σε επαφή με μια σημαντική δημοσιογραφική και λογοτεχνική παρουσία και την απαράμιλλη αφηγηματική της φωνή που φώτισε τον χώρο των γραμμάτων, της αρθρογραφίας και του εκδοτικού τοπίου έστω και με δυο μονάχα πεζογραφικά δείγματα που αποτελούν κειμήλια για τα μάτια, τη σκέψη μας, τη μνήμη μας και την καρδιά μας.

 

Στο εξώφυλλο του βιβλίου, η μορφή του Βαγγέλη Σιαφάκα πίσω από ένα σκισμένο / μισοκαμένο καπέλο, μας κοιτά συνωμοτικά με ένα μειδίαμα στα χείλη, ίσως ικανοποιημένος που πρόλαβε πριν το φευγιό του να μας προσφέρει αντίδωρο τα εκπληκτικά του κείμενα ως Εξοδόχαρτο απ΄ την πικρή ζωή μας και τον χρόνιο προσωπικό μας εγκλεισμό.

 

 

Εκδόσεις ΠΟΛΙΣ