Στα ίχνη μιας μητέρας σχεδόν άγνωστης, με σκέψεις και πράξεις ανομολόγητες, με μια ζωή κρυμμένη σε πηγάδι απύθμενο.
Στα ίχνη μιας χώρας που, όταν στρέφεται προς το παρελθόν της, εφαρμόζει τον κανόνα της συσκότισης.
Ένα κράμα χρονικού, μυθοπλασίας τεκμηρίωσης, ψυχογραφήματος, βιογραφίας, νουάρ, πολιτικού κειμένου και - σε σημεία - δοκιμίου δημιουργικής γραφής, όλα εξαιρετικά δομημένα και καλοζυγισμένα σ' αυτό το έξοχο μυθιστόρημα του Christophe Boltanski που κυκλοφόρησε πριν ένα χρόνο, από τις εκδόσεις Πόλις.
Βραβευμένος ως πολεμικός ανταποκριτής και ως συγγραφέας, (Βραβείο Femina, 2015, για το μυθιστόρημά του "Η Κρυψώνα", κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Utopia), χαρισματικός τεχνίτης της αφήγησης και δημοσιογράφος, γιος του φημισμένου κοινωνιολόγου Luc Boltanski, και με το παρόν μυθιστόρημά του υποψήφιο για το λογοτεχνικό βραβείο της εφημερίδας Le Monde, ο Christophe Boltanski έχτισε εδώ, με στέρεα ακριβά υλικά, ένα σαγηνευτικό έργο αντικατοπτρισμών και γρίφων με πρωταγωνίστρια τη μητέρα του.
Η μητέρα έχει πεθάνει και τα δυο παιδιά της - ο αφηγητής και η αδελφή του, Αριάν - αδειάζουν το διαμέρισμά της το οποίο σύντομα θα πουληθεί και πρέπει να παραδοθεί στους νέους ιδιοκτήτες ως μια καινούργια λευκή σελίδα. Ρούχα, προσωπικά αντικείμενα, επιστολές και σημειωματάρια της νεκρής μπαίνουν, χωρίς δεύτερη σκέψη, σε σακούλες σκουπιδιών. Τα βιβλία της θα πουληθούν σε παλαιοβιβλιοπωλείο, τα έπιπλά της σε παλιατζίδικο. Ο αφηγητής κρατά μερικά τετράδιά της και ένα μπλε ντοσιέ με προσωπικές της σημειώσεις, αποκόμματα εφημερίδων και κείμενα που μοιάζουν με εισαγωγές και ενάρξεις διαφορετικών μυθιστορημάτων. Για τον αφηγητή / γιο, η μητέρα του παραμένει μια φιγούρα αινιγματική, σχεδόν ξένη. Ακόμα και κατά τη διάρκεια των παιδικών του χρόνων, εκείνη ήταν απόμακρη,μυστηριώδης, καταθλιπτική, βυθισμένη σε άγνωστες σκέψεις, χαμένη σε ένα δικό της κόσμο. Μεγαλώνοντας εκείνος, οι σχέσεις μητέρας και γιου είναι από τυπικές εως ανύπαρκτες. Αποφεύγει να την συναντήσει όσο αυτή είναι ερμητικά κλεισμένη στον εαυτό της και στο - γεμάτο βιβλία - διαμέρισμά της, παρέα με ένα σκύλο, μοναχική, ολομόναχη και παραιτημένη, αντικρίζοντας τον έξω κόσμο μισοκρυμμένη πίσω απ΄το παράθυρο, μια μορφή κουρασμένη και τυλιγμένη στους καπνούς των Gouloise που κάπνιζε εμμονικά, που κινείται αργά και αδέξια ανάμεσα σε σωρούς σκουπιδιών και περιττωμάτων. Ο γιος είναι παρών στις ιατρικές της εξετάσεις και στη νοσηλεία της αλλά απών από την κηδεία της, καθώς θα βρίσκεται μακριά, σε δημοσιογραφική αποστολή,
Όταν το μπλε ντοσιέ ανοίγει, ο αφηγητής αρχίζει την προσπάθεια σύνθεσης των κομματιών ενός δυσεπίλυτου παζλ, με μόνο σίγουρο στοιχείο ότι η μητέρα του έγραφε αστυνομικά μυθιστορήματα. Από το μηδέν και λίγο λίγο, το παρελθόν κινείται και έρχεται προς το φώς: Η μητέρα, φοιτήτρια στο Ινστιτούτο πολιτικών σπουδών στο Παρίσι, οι γονείς της με τις υψηλές απαιτήσεις και προσδοκίες τους, μια ερωτική απογοήτευση θα την κάνει να εγκαταλείψει τις σπουδές της, να βρεί παρηγοριά στο σύμπαν της λογοτεχνίας. Θα ακολουθήσει η σφοδρή σύγκρουσή της με τη χειριστική μητέρα της, η φυγή της από το πατρικό σπίτι με προορισμό τη Σορβόννη, έναν τόπο που θα παίξει καταλυτικό ρόλο στη διαμόρφωση του χαρακτήρα της, στις επιλογές της και στην μετέπειτα πορεία της. Εκεί θα έρθει σε επαφή με ακροαριστερές οργανώσεις για να μπεί στη συνέχεια στην παρανομία, βοηθώντας Αλγερινούς επαναστάτες κατά τη διάρκεια του γαλλοαλγερινού πολέμου και φιλοξενώντας στο νέο της σπίτι έναν Αλγερινό καταζητούμενο.
Ο αφηγητής ξεκινά μια σειρά συναντήσεων με παλιούς συντρόφους, γνώριμους και γείτονες της μητέρας του. Κάποιοι δίνουν μερικά στοιχεία για τη ζωή της εκλιπούσας. Οι δε παλιοί σύντροφοι αρνούνται να μιλήσουν σαν να μην έζησαν όσα έζησαν, σαν ένας αλλόκοτος φόβος να έγινε φράγμα στο νου και στα χείλη τους, σαν να έπεσαν θύματα μιας συλλογικής αμνησίας. Ο αφηγητής / γιος μετακινείται μπρος πίσω στο χρόνο, από τις αρχές της δεκαετίας του '60, στον Μάη του '68, στο μετά, στο σήμερα, μέσω των στοιχείων που συλλέγει, μέσω των παιδικών του αναμνήσεων , των ψιθύρων, των βλεμμάτων, των σημειώσεων και των σπαραγμάτων και αναπλάθει μια ολόκληρη εποχή και, κυρίως, την αντιφατική εικόνα της μητέρας του. Μιας γυναίκας σιωπηλής, διακριτικής, απόμακρης, θλιμμένης που έκρυβε εντός της γενναιότητα, όραμα, όνειρα, φλόγα, πάθος. Μιας γυναίκας που αγωνίστηκε για το δίκαιο του κόσμου - του κόσμου με τις πάντα ανοιχτές υποθέσεις του - και παρέμεινε ακτιβίστρια , ως την ημέρα που ξαφνικά αποφάσισε να οχυρωθεί στο μικρό της διαμέρισμα υψώνοντας προστατευτικά τείχη και στήνοντας ενέδρα σε έναν αόρατο εχθρό, ζώντας τη ζωή της μέσα από τις "ζωές των άλλων", ουσιαστικά των χαρακτήρων που έπλαθε στα μισοτελειωμένα της μυθιστορήματα.
Ο γιος γίνεται σκιά της μητέρας του, μετά θάνατον. Την παρακολουθεί στενά, σε μια προσπάθεια να την προσεγγίσει και να την γνωρίσει, καταργώντας τον χρόνο που κυλάει και φέρνει φθορά. Επιχειρεί να μαζέψει τα σκόρπια κομμάτια της και να τα ενώσει σε μια παντοτινή, ημιφωτισμένη αυτοπροσωπογραφία κάνοντάς την αθάνατη, υποσυνείδητα ζητώντας λύτρωση από τις ενοχές του, ανάσα στο πένθος του, αποδοχή και κατανόηση του παρελθόντος.
Η ιστορία της μητέρας από τα εφηβικά της χρόνια ως τα γηρατειά της, από τη νεανική της ορμή ως την απόλυτη παραίτηση, με το ασθενικό της σώμα σχεδόν κατάκοιτο, γειρτό από το βάρος της σιωπής, των ματαιώσεων και της μοναχικότητας, εναλλάσσεται με την πολιτική, πολιτιστική και κοινωνική ιστορία της Γαλλίας την περίοδο του πολέμου με την Αλγερία. Χωρίς τάση μελοδραματισμού και συναισθηματικών εξάρσεων, παρά με μια τρυφερή μελαγχολία να διαχέεται αρμονικά από την αρχή ως το τέλος, ο Boltanski έγραψε ένα συγκλονιστικό υπαρξιακό μυθιστόρημα - με αριστοτεχνική δομή μιας μη γραμμικής αφήγησης - για την προσωπική και συλλογική ιστορία της μητέρας του και της πατρίδας του, αμφότερες οικείες και ανοίκειες ταυτόχρονα, για το πόσο ξένοι αποδεικνύονται οι πιο δικοί μας, για όσα κρύβονται κάτω και πίσω από την επιφάνεια, για ήττες - φαντάσματα, για τη μοναξιά του καθενός και των πάντων, για την απαρηγόρητη παρηγοριά των πραγμάτων.
Ο εκλεκτός δημοσιογράφος, Μιχάλης Μητσός, μετέφρασε θαυμάσια τον ανυπέρβλητο λόγο του δημοσιογράφου Boltanski ενώ πολύ κατατοπιστικές είναι οι σημειώσεις του στο τέλος του βιβλίου.
Εκδόσεις ΠΟΛΙΣ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου