Ο Κουρτ Τουχόλσκι υπήρξε ένας από τους πιο οξυδερκείς αναλυτές της κοινωνικοπολιτικής κατάστασης της Γερμανίας του Μεσοπολέμου. Από τους πιο ένθερμους επικριτές του γερμανικού μεσοπολεμικού εκσυγχρονισμού άρα και από τους πρώτους που εκδιώχθηκε από το ναζιστικό καθεστώς εξαιτίας του οποίου ο Τουχόλσκι εγκατέλειψε τη Γερμανία και κατέληξε στη Σουηδία όπου και έβαλε τέλος στη ζωή του με τη χρήση βαρβιτουρικών. Εβραϊκής καταγωγής, γεννήθηκε στο Βερολίνο το 1890 και ολοκληρώνοντας τις νομικές σπουδές του στράφηκε στη γραφή και στη δημοσιογραφία.
Δημοσιογράφος ολκής, κριτικός, δοκιμιογράφος, σατιρικός ποιητής, στιχουργός τραγουδιών των καμπαρέ, κυρίως ένα πνεύμα ανήσυχο που ύψωσε το ανάστημά του στην εποχή του γράφοντας καυστικά κείμενα. Μια πολυσχιδής προσωπικότητα με προοδευτικές ιδέες, ταγμένος με τον αριστερό πασιφισμό σε μια περίοδο εθνικισμού και μιλιταρισμού, προάγγελο του απόλυτου σκοταδιού που θα ακολουθούσε. Με την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία, τα κείμενα του Τουχόλσκι παραδόθηκαν στην πυρά και του αφαιρέθηκε η ιθαγένεια.
Στα καθ΄ ημάς, ο Κουρτ Τουχόλσκι δεν ήταν ιδιαίτερα γνωστός, για την ακρίβεια ήταν άγνωστος στο ευρύ αναγνωστικό κοινό.
Το 2021, οι εκδόσεις Κριτική εξέδωσαν έναν μικρό δίγλωσσο τόμο που περιείχε τέσσερα -τρομερά επίκαιρα και υψηλής οξύνοιας- άρθρα του από τις πρώτες έως τις τελευταίες ημέρες της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης. Οπότε, με το συγκεκριμένο βιβλίο -με τίτλο Σούρουπο ή χάραμα; Δημοκρατία της Βαϊμάρης, αντισημιτισμός, σάτιρα- οι έλληνες αναγνώστες είχαν την τύχη και την ευκαιρία να γνωρίσουν την διαυγή και κοφτερή πένα ενός σημαντικού δημοσιογράφου και στοχαστή.
Οι εκδόσεις Καστανιώτη, πολύ πρόσφατα, εξέδωσαν μέσω της εμβληματικής τους σειράς "Εικοστός αιώνας" τα δυο και μοναδικά μυθοπλαστικά έργα του Τουχόλσκι, δυο δείγματα αστραφτερής και εύστροφης πρόζας γεμάτης συμβολισμούς και παιγνιώδους διάθεσης, δυο εξαίρετα κείμενα καθαρά σαν ουρανός με έναν φωτεινό ήλιο και με ίχνη από απειλητικά σύννεφα πολύ μακριά, στο βάθος.
Το διήγημα "Ράινσμπεργκ" (1912), η πρώτη λογοτεχνική κατάθεση του Τουχόλσκι, είναι μια δροσερή ερωτική ιστορία με πρωταγωνιστές ένα νεαρό ζευγάρι, την Κλερ και τον Βόλφγκανγκ που δραπετεύουν από την βαρετή καθημερινότητα του Βερολίνου, ταξιδεύουν με τρένο ως την περιοχή του Βρανδεμβούργου -για να δημιουργήσουν μια δική τους τρυφερή καθημερινότητα- όπου απολαμβάνουν το πανέμορφο τοπίο με το ανάκτορο του Φρειδερίκου Β' του Μεγάλου, κάνουν βόλτες, κάνουν βαρκάδες, αστειεύονται, ερωτοτροπούν, πειράζουν ο ένας τον άλλο, περιδιαβαίνουν τους δρόμους της πόλης χαζεύοντας βιτρίνες, εμπορεύματα και επιτεύγματα της νέας εποχής. Πηγαίνουν στον κινηματογράφο, ζούν την κάθε στιγμή, άγνωστοι μεταξύ αγνώστων, μακριά από κοινωνικές συμβάσεις, ερωτευμένοι κι ελεύθεροι. Δημιουργούν όμορφες, έντονες αναμνήσεις, νιώθουν ότι κρατούν τη ζωή και το μέλλον στα χέρια τους ενώ αισθήσεις και αισθήματα είναι ολοζώντανα σε μια ανέμελη, προσωπική τους και συλλογική περίοδο.
Αλλά όπως όλα τα ωραία, έτσι και η ολιγοήμερη ανάπαυλά τους φτάνει στο τέλος της και οι δύο νέοι θα επιστρέψουν στο Βερολίνο "τη μεγάλη πόλη, όπου τους περίμεναν πάλι βάσανα, γκρίζες μέρες, νοσταλγικά τηλεφωνήματα, σιωπηλά απογεύματα, δουλειά κι όλη η ευτυχία του μεγάλου τους έρωτα.".
Στο δεύτερο μέρος του τόμου, που ξεκινά με την ανταλλαγή επιστολών ανάμεσα στον εκδότη Ερνστ Ρόβολτ και στον συγγραφέα Τουχόλσκι και στις οποίες ο εκδότης ζητά από τον συγγραφέα να γράψει μια ανάλαφρη ερωτική ιστορία, έχουμε το σύντομο ερωτικό μυθιστόρημα "Ανάκτορο Γκρίπσχολμ" (1931), μια φαινομενικά απλή καλοκαιρινή ερωτική ιστορία, ένα ακόμα ταξίδι διαφυγής από την πραγματικότητα που κατ΄ουσίαν είναι ένα δυνατό, υποδειγματικό λογοτεχνικό κείμενο.
Σε πρωτοπρόσωπη αφήγηση, ο "Ντάντι" ή "Πέτερ" - ουσιαστικά είναι ο ίδιος ο συγγραφέας- και η Λυδία ή "πριγκίπισσα" -ένα αισθησιακό κορίτσι, ένα ελεύθερο πνεύμα- φεύγουν από το Βερολίνο και πηγαίνουν για διακοπές στη Σουηδία. Και εδώ -όπως και στο διήγημα "Ράινσμπεργκ"- έχουμε ένα πρωταγωνιστικό ζευγάρι και μεταξύ τους υπάρχει διάχυτος ερωτισμός, υπάρχουν καβγαδάκια και ερωτικά πειράγματα και ανέμελη διάθεση. Φτάνουν στην Κοπεγχάγη, κάνουν βόλτες σε δρόμους και μαγαζιά, βλέπουν αξιοθέατα. Και από εκεί, επόμενος σταθμός τους η Στοκχόλμη. Περίπατοι και κολύμπι σε ένα ειδυλλιακό περιβάλλον, έρχονται σε επαφή με τουρίστες και ντόπιους, διαμένουν σε ένα μικρό σπίτι κοντά στη λίμνη, επισκέπτονται το ανάκτορο Γκρίπσχολμ, λούζουν τις ψυχές τους στην ομορφιά και στο φως.
Στην παρέα των δύο έρχονται να προστεθούν ο Κάρλχεν, φίλος του "Ντάντι" που μένει μαζί τους για λίγες μέρες και η Μπίλι (Σιμπίλε), η οποία μαζί με το ζευγάρι, για μια νύχτα, σχηματίζουν ένα ερωτικό τρίγωνο.
Κάποια στιγμή, στο δρόμο τους, συναντούν μια ομάδα μικρών κοριτσιών - τροφίμων στο τοπικό οικοτροφείο που διευθύνει η τυρρανική κυρία Αντριάνι. Ένα από τα κορίτσια, η μικρή Άντα, κάνει απόπειρα απόδρασης από το ίδρυμα και τραβάει την προσοχή του πρωταγωνιστικού ζεύγους και των φίλων τους. Η ανεμελιά των διακοπών τους θα δώσει τη θέση της στην αγωνία και στον αγώνα να σώσουν το δύστυχο κορίτσι από τα χέρια της αδίστακτης και εξουσιομανούς διευθύντριας. (Η κυρία Αντριάνι θα μπορούσε αλληγορικά να εκπροσωπεί το Κακό που πλησίαζε σιγά σιγά τη Γερμανία)
Το φως των διακοπών αργά χαμηλώνει και μια αχνή σκιά απλώνεται τριγύρω στην ατμόσφαιρα.
Το "Ανάκτορο Γκρίπσχολμ" είναι ένα απαστράπτον κείμενο με αποτυπωμένες τιςς χαρές της ζωής και του έρωτα, με παιγνιώδη χρήση γλωσσικών ιδιωμάτων, με τα στοιχεία του φωτός, του έρωτα, της θλιβερής τρυφερότητας αλλά και του χιούμορ να συνυπάρχουν.
Μια ξεχωριστή εκδοτική στιγμή!
Χάρη στις εκδόσεις Καστανιώτη, στη σειρά τους "Εικοστός αιώνας" και στην συμβολή της Έμης Βαϊκούση στην εξαίρετη μετάφραση και στις απαραίτητες σημειώσεις, τα δύο μοναδικά λογοτεχνικά έργα του Κουρτ Τουχόλσκι έρχονται για να μας συστήσουν έναν σπουδαίο μάστορα του λόγου, με οξύνεια πνεύματος και γραφής, που για χρόνια, δυστυχώς, αγνοούσαμε.
Εκδόσεις Καστανιώτη
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου