Από τα σημαντικότερα και πιο ιδιαίτερα έργα της γερμανόφωνης πεζογραφίας και από τα πρώιμα της Κρίστα Βολφ, το "υπό τας φιλύρας" μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Σκαρίφημα που για μια φορά ακόμα ανέσυραν από το βυθό ένα ξεχασμένο λογοτεχνικό διαμάντι και το προσφέρουν με φροντίδα και γενναιοδωρία στο αναγνωστικό κοινό. Το "υπό τας φιλύρας" γράφτηκε το 1969 και κυκλοφόρησε στα γερμανικά σε ένα τόμο μαζί με δυο ακόμα νουβέλες το 1974, έλαβε εξαιρετικές κριτικές ενώ το 1977 κυκλοφόρησε αυτόνομο και μεταφράστηκε σε πολλές γλώσσες.
Υπό τη μορφή ενός μονολόγου υψηλής θερμοκρασίας, η ανώνυμη αφηγήτρια - alter ego της Βολφ - σε πρωτοπρόσωπη - και αποσπασματικά σε δευτεροπρόσωπη και τριτοπρόσωπη - αφήγηση, περιπλανάται μεταξύ ονείρου και πραγματικότητας στον γνωστό πολύβουο δρόμο της τότε Ανατολικής Γερμανίας, στη λεωφόρο Unter den Linden / Υπό τας Φιλύρας με τις φλαμουριές, έναν φαρδύ και ατελείωτο σαν σχοινί δρόμο που, κατά την Βολφ, συνδέει τους δυο διαφορετικούς κόσμους και τα δυο διαφορετικά πολιτικά συστήματα εκείνης της εποχής.
Ο τίτλος του διηγήματος δεν αποτελεί μόνο αναφορά στην ατμοσφαιρική λεωφόρο αλλά και στους περιπάτους του ποιητή Χάινριχ Χάινε ο οποίος αποτύπωσε την ειδυλλιακή εικόνα της σε ποιήματα και επιστολές του.
Η ιστορία της Βολφ αρχίζει και τελειώνει με την ίδια ακριβώς φράση δίνοντας έμφαση στις επιθυμίες της, σκαλίζοντας μνήμες και παρελθόν, ερχόμενη σε πλήρη αντιπαράθεση με την πραγματικότητα και την κοινωνικοπολιτική κατάσταση της περιόδου και κάνοντας ένα ξεκαθάρισμα σε σχέσεις, φιλίες, συναισθήματα, χαμένα ιδανικά και πόθους. Η αφηγήτρια βαδίζει "υπό τας φιλύρας" κατευθυνόμενη προς ένα σημείο όπου έχει κανονιστεί μια συνάντηση, δεν μαθαίνουμε ποτέ με ποιόν παρα μονάχα οτι σκοπός της συνάντησης είναι η αφηγήτρια να ανακτήσει αυτό που έχασε: τον εαυτό της.
Μιλάει στο υποκειμενικό της - εν προκειμένω στον αναγνώστη - αφηγείται, θυμάται, αναζητά και μάχεται μέσα από τις λέξεις της να νιώσει και να αναπαραστήσει την αγάπη. Αναφέρεται σε πρόσωπα, σκόρπιες εικόνες της καθημερινότητας, συναντήσεις, τιμωρίες, δικαστικές διαδικασίες και ανακρίσεις ενώ ο χρόνος και ο χώρος αιωρούνται και χάνουν οποιαδήποτε γραμμική πορεία γιατί όλα είναι όνειρο κι όλα είναι βιωμένη πραγματικότητα μέσα σε όνειρο και σε διεργασίες μεταξύ του συλλογικού και του ατομικού υποσυνείδητου. Με αναφορές σε παραμύθια, με ψήγματα ψυχαναλυτικά και με ατμόσφαιρα σε ανταύγειες ρεαλισμού και φαντασίας, με πυκνό σύνθετο λόγο που απαιτεί την αδιάσπαστη προσοχή του αναγνώστη, (πόσο απολαυστικός ο πυκνός λόγος της Βολφ!) η αφηγήτρια προχωρά στο δρόμο με τις φλαμουριές που καταλήγει στην Πύλη του Βρανδεμβούργου μέσα σε ονειρική διάσταση, αναπληρώνοντας ό,τι έχασε. Παρατηρεί με θαυμασμό την Επίσημη Αλλαγή της Φρουράς, κινείται ανάμεσα στο πλήθος των τουριστών, συναντά τον παλιό της φίλο Πέτερ και το κορίτσι (δυο πρόσωπα με καταλυτική παρουσία στην αφήγηση), κάνει βουτιά σε σιντριβάνι, επισκέπτεται την Κρατική Βιβλιοθήκη, συναντά τον Απόρρητο Άντρα, συνομιλεί με το Χρυσόψαρο περί απώλειας των σχέσεων και των δώρων του δρόμου με τις φλαμουριές. Έπειτα κινείται μόνη σε ένα τοπίο που εξαφανίζει το προηγούμενο, φοράει καινούργια ρούχα, τα όνειρα και οι σκέψεις της λογοκρίνονται, το κορίτσι και ο Πέτερ είναι διαρκώς αναμμένα φανάρια σε κάθε της βήμα. Ξεκινά ο εφιάλτης. Ο δρόμος μετατρέπεται σε δικαστική αίθουσα, μπροστά στην αφηγήτρια ανοίγει ένας γκρεμός κι εκείνη πάνω από το χάος βαδίζει σε τεντωμένο σχοινί κρατώντας στα χέρια της και στην καρδιά της μια αγάπη που δεν αναβάλλεται. Και συναντά τον παλιό της εαυτό με έναν αέρα ελευθερίας κι ένα φώς που αστράφτει στιγμιαία. Κι ύστερα χάνεται.
Διήγημα σταθμός και καθρέφτης της ψυχής και της προσωπικότητας της Κρίστα Βολφ, το "υπό τας φιλύρας" είναι μια συνταρακτική εξομολογητική αφήγηση προς το Εσύ για την ανεύρεση του χαμένου Εγώ, για τη σύνδεση με τον εσωτερικό κόσμο των ανθρώπων και της ίδιας της ηρωίδας και την απελευθέρωση των δυνατοτήτων που απωθήθηκαν και έπεσαν θύματα των καθεστώτων σε βαθιά νάρκη.
Πρόλογος και θαυμάσια μετάφραση από τη Σούλα Ζαχαροπούλου.
Εκδόσεις Σκαρίφημα
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου