Τζον Κίιν, ΑΝΤΙΑΦΗΓΗΣΕΙΣ

Στη θαυμάσια κίτρινη σειρά της μικρής φόρμας (διηγήματα - νουβέλες) των εκδόσεων Loggia ήρθε πολύ πρόσφατα να προστεθεί το ανά χείρας σπουδαίο έργο του αφροαμερικανού John Keene, ολιγογράφου συγγραφέα και ποιητή και ξεχωριστού ανθρώπου των τεχνών και των γραμμάτων, τιμημένου με σημαντικά βραβεία - μεταξύ αυτών και το American Book Award.

Οι "Αντιαφηγήσεις" δημοσιεύτηκαν το 2015 και είναι ένα έργο με το οποίο ο ιδιαίτερος αυτός τεχνίτης του λόγου έγινε ευρύτερα γνωστός σε κριτικούς και αναγνωστικό κοινό πέρα από τα σύνορα της χώρας του. Και δικαίως, καθώς ο Κίιν χρησιμοποιώντας την έκταση, το μεγαλείο και τον πλουραλισμό της αμερικανικής λογοτεχνικής παράδοσης έγραψε μια κορυφαία συλλογή ιστοριών με χρήση πρωτοποριακής αφήγησης, αξιοζήλευτων γλωσσικών "παιχνιδισμάτων", ανυπέρβλητων τεχνικών, με απόλυτη διεισδυτικότητα και δεξιοτεχνία.

Εδώ δεν έχουμε να κάνουμε με την ύπαρξη διηγημάτων υπό τη στενή έννοια του όρου. Η έκτασή τους και το ύφος τους διαφέρουν από το ένα στο άλλο, ο χρόνος στον οποίο εκτυλίσσονται συχνά είναι άχρονος, οι ιστορίες τους προκαλούν, υπονομεύουν ή ανατρέπουν τις εδραιωμένες αφηγήσεις για τα φυλετικά ζητήματα ενώ αποπροσανατολίζουν τις παγιωμένες μας αντιλήψεις για την υποδούλωση και την εκμετάλλευση αλλά και την κατανόηση της ίδιας της Ιστορίας. Οι δεκατρείς διηγήσεις των "Αντιαφηγήσεων" καλύπτουν σχεδόν το σύνολο του εποικισμού της αμερικανικής ηπείρου και μας ταξιδεύουν από το Μανχάταν του 1613 στα τροπικά δάση της Βραζιλίας, στην Αϊτή, σε ένα γυναικείο μοναστήρι στα σύνορα του Κεντάκι, στο Παρίσι του 19ου αιώνα, στο Χάρλεμ, σε ένα αντρικό μοναστήρι, σε ένα αερόστατο, σε ένα τσίρκο, σε ποτάμια - με γνώριμες φιγούρες της αμερικανικής πεζογραφίας και των παιδικών μας χρόνων -, σε νυχτερινές περιπλανήσεις ζώντας και αγαπώντας τα μπλουζ, στην Πόλη των Παραισθήσεων, στο χρόνο που τελειώνει και βρυχάται.

Με χρονολογική διάταξη, οι αθόρυβες και, παράλληλα, εκκωφαντικές / σεισμικές Αντιαφηγήσεις εξετάζουν την αχαρτογράφητη επικράτεια τόπων και ανθρώπων των οποίων το σχήμα και οι ζωές σημαδεύονται από πλήθος ιστορικών αλλαγών και πιέσεων, σε μια σκιώδη εξιστόρηση της νεωτερικότητας, της λογικής της έκφρασης και της ανθρώπινης φύσης και των παραλογισμών τους. Οι φωνές των ηρώων είναι ποιητικές και αιχμηρές, συγκινούν, καθρεφτίζουν την εποχή τους, την προσωπικότητά τους και τη σεξουαλικότητά τους - αποδεκτή ή μη από το κοινωνικό σύνολο -, ανατρέπουν τις νόρμες για το φύλο και την ταυτότητα. Οι αφηγήσεις τους , ξεκινώντας από την άκρη και καταλήγοντας στο κέντρο, υπό τη μορφή διαλόγου, μονολόγου, δοκιμίου, θεατρικού μονόπρακτου, διπλής αφήγησης, πικρής οικογενειακής σάγκας και ποιητικής πρόζας κουβαλάνε άχνες από Μπέκετ, Τζόις, Μπόρχες, Μπολάνιο, Μπάλντγουιν, διαθέτουν μια συγκλονιστική επικέντρωση στη γλώσσα - "στη γλώσσα που πρέπει να χάσεις τον εαυτό σου...για να συνέλθεις.." - και αναφορές στην ατομική και συλλογική ενοχή και αθωότητα.

Οι χαρακτήρες των διηγημάτων του Κίιν βιώνουν το δίλημμα της υποταγής ή της επανάστασης απέναντι στην εξουσία. Καλλιτέχνες, δούλοι, δουλοπάροικοι, μοναχοί, μοναχές, ηττημένοι επαναστάτες, φυγάδες, Καθολικοί, Εβραίοι, άγγελοι και δαίμονες, ποιητές, προφήτες που "διαβάζουν" το παρελθόν και το μέλλον και μιλούν στον καιρό πριν αλλάξει και στη νύχτα πριν πέσει, τρομαγμένοι και υποταγμένοι στη μοίρα τους και την κοινωνική τους θέση, ανυπότακτοι που υψώνουν το ηθικό τους ανάστημα ως τον ουρανό, κρυφά και φανερά ερωτευμένοι, βιώνουν πάθη και πέφτουν στην Κόλαση, κάνουν ασταθή βήματα σε ραγισμένο χρόνο και αντανακλάσεις από σκόρπια κομμάτια καθρέφτη, θυμούνται, ξεχνούν, χάνουν την ελπίδα τους ή κρατάνε στη χούφτα τους μια δεσμίδα της, συνάπτουν συμφωνία με το διάβολο, συνομιλούν με νεκρούς, δραπετεύουν απ' το θάνατο, ασκούν την πίστη των προγόνων τους. Διώκτες και διωκόμενοι, στο περιθώριο της Ιστορίας, ψάχνουν τη θέση τους στον κόσμο.

Η πρώτη Αντιαφήγηση με τίτλο "Μαναχάτα" είναι ένα χρονογράφημα για τον αφρικανικής καταγωγής πρώτο άποικο του Μανχάταν για να μεταφερθούμε στη συνέχεια στη Βραζιλία που αναπτύχθηκε ως μια πορτογαλική αποικία σκλάβων. Παρακάτω, στο "Σχόλιο - Η παράδοξη ιστορία της Παναγίας της Τεθλιμμένης", η ανήλικη σκλάβα Καρμέλ, σε γυναικείο μοναστήρι του Κεντάκι, συνομιλεί με νεκρούς και μπαινοβγαίνει σε ένα σύμπαν πέρα από την αισθητήρια εμπειρία την οποία αποδίδει με σκίτσα. Έπειτα, στα "Ποτάμια" ο Τζίμ Γουότσον (ήρωας του Mark Twain στο μυθιστόρημα "Οι περιπέτειες του Χωκ Φιν") συναντά τον Τομ Σόγιερ και τον Χωκ Φιν ενήλικους και σκληρούς να υιοθετούν μια δυαδική αντίληψη για την ανθρωπότητα. Η ακροβάτισσα στο "Acrobatique" εκτελεί το νούμερό της υπό το διεισδυτικό βλέμμα του Εντγκάρ Ντεγκά που ιχνογραφεί το περίγραμμά της. Στο "Κρύο", ο κεντρικός χαρακτήρας είναι ο αφροαμερικανός συνθέτης Μπομπ Κόουλ και εδώ καταγράφονται οι τελευταίες του ώρες πριν την πτήση του σε ένα απελευθερωτικό "κρύο" ανάμεσα σε στίχους τραγουδιών.

Το "Μπλουζ" είναι μια μουσική νυχτερινή περιπλάνηση στην ποίηση και στο σμίξιμο δυο σωμάτων. Στους "Αεροναύτες", ο νεαρός πρωταγωνιστής αιωρείται και αφηγείται τη δική του ιστορία για να τη σώσει από την ανυπαρξία και τη λήθη. Στα "Λιοντάρια", η Αντιαφήγηση πραγματοποιείται σε μη συγκεκριμένο χρόνο και ο διάλογος ανάμεσα στους δυο δικτάτορες αναβοσβήνει φώτα προδοσίας και απογοήτευσης, εκεί όπου η επανάσταση συνάντησε την έλξη, την άνοδο στην εξουσία και τη διαφθορά.

Ο Τζον Κίιν αντλεί το υλικό του από αποκόμματα εφημερίδων, ντοκουμέντα, απομνημονεύματα και αποσπάσματα Ιστορίας και το μετατρέπει σε σαγηνευτική μυθοπλασία, σε μια λογοτεχνική τελετουργία, σε μια άγκυρα στο αιώνιο, στο ανθρώπινο και στο οικουμενικό. Ένα μνημειώδες κολάζ μύθων, ιστοριών και μη συμβατικών αφηγήσεων, οι "Αντιαφηγήσεις" είναι στοχαστικές, ρηξικέλευθες, πυκνές, διαφωτιστικές, παραπλανητικές, ανορθόδοξες, προκλητικές, υποβάλλουν την Ιστορία σε επανάληψη και επανεξέταση, φωτίζουν τα σκοτεινά σημεία των ανθρώπων που βρίσκονται στο περιθώριο και αποτελούν ένα καινοτόμο είδος λογοτεχνίας. Άριστα μεταφρασμένες στα ελληνικά από τον Γιώργο Μαραγκό, με την ευφυή και γενναιόδωρη επιλογή και επιμέλεια έκδοσης του Νίκου Κουφάκη των εκδόσεων Loggia, οι "Αντιαφηγήσεις" είναι οπωσδήποτε από τα πιο ριζοσπαστικά και σημαντικά έργα της χρονιάς που διανύουμε και συμβάλλουν στην αναδιοργάνωση και στο χτίσιμο ενός νέου στέρεου λογοτεχνικού κόσμου.

 

 

Εκδόσεις Loggia